Acanthocephala

• Taksonomija
• carstvo: Animalia
• potcarstvo: Eumetazoa
• nadtip: Platyzoa
• tip: Acanthocephala (Kohlreuther, 1771)
• redovi:
  • Archiacanthocephala
  • Paleoacanthocephala
  • Euacanthocephala

Acanthocephala ili crvi bodljikavih glava (od grč. reči akanthos = trn i kephale = glava) obuhvataju oko 800 vrsta beskičmenjaci sa pseudocelomom koji vode endoparazitski način života. U toku svog životnog ciklusa oni borave u dva domaćina:

• kao mladi žive u zglavkarima (prelazni domaćini)
• kao odrasli, polno zreli naseljavaju crevo različitih vrsta kičmenjaka (trajni domaćini).

Morfologija

Veličina tela im se najčešće kreće ispod 2 cm, mada mogu da dostignu i 0,5 m kao i da budu manji od 1 mm. Oblik može veoma da varira zavisno od same vrste, mada je najčešće cilindričan.

Telo se sastoji od:

• rilice (proboscis) koja može da se uvuče unutra u posebnu mišićnu kesu i na kojoj se nalaze trnovi povijeni unazad (po tome su dobili ime);
• vratnog dela koji nema trnove;
• trupa koji sadrži trnove.

Građa telesnog zida

Telesni zid je izgrađen od (delovi poređani od spolja ka unutra):

• kutikule koja se nalazi na samoj površini i pokrivena je trnovima, a kod nekih vrsta može biti i segmentisana; ova segmentacija je samo površinska, a kod nekih može da zahvati i telesni zid;
• epidermisa koji je sincicijelne građe i u kome se nalazi stalan broj džinovskih jedara;
• lakunarni sistem izgrađen od sistema kanala ispunjenih tečnošću koja se pokreće pokretima tela i služi za transport hranljivih materija;
• bazalne membrane koja zalazi u mišićne slojeve ispod nje;
• mišićni slojevi izgrađeni od kružnih (spoljašnji sloj) i uzdužnih (unutrašnji sloj) vlakana.

Unutrašnja građa

Ispod telesnog zida prostire se telesna duplja, pseudocelom. Pseudocelom se prostire i u rilicu.

Zbog parazitskog načina života unutrašnja građa je pretrpela promene pa tako ovi crvi:

• nemaju crevni sistem već hranu uzimaju preko cele površine tela (slično kao pantljičare);
• imaju dobro razvijen polni sistem koji je odvojenih polova i razviće se odvija preko larvalnih stupnjeva; *oplođene jajne ćelije su obavijene čvrstom, otpornom opnom koja ih štiti dok su van domaćina u nepovoljnim uslovima; iz oplođenog jaja razvija se embrion akantor (acanthor) koji dospeva u prelaznog domaćina i tu postaje larva koja razvija sve organe osim polnih(akantela); da bi se razviće nastavilo neophodno je da larva dospe u trajnog domaćina;
• čula su slabo razvijena; na proboscisu ima taktilnih organa.

Klasifikacija

Dele se na redove:

• Archiacanthocephala
• Paleoacanthocephala
• Euacanthocephala

Literatura

• Dogelj, V,A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, beograd, 1971.
• Krunić, M: Zoologija invertebrata 1, Naučna knjiga, Beograd, 1977.
• Krunić, M: Zoologija invertebrata 2, Naučna knjiga, Beograd, 1979.
• Mariček, Magdalena, Ćurčić, B, Radović, I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1986.
• Matoničkin, I, Habdija, I, Primc - Habdija, B: Beskralješnjaci - bilogija nižih avertebrata, Školska knjiga, Zagreb, 1998.
• Marcon, E, Mongini, M: Sve životinje sveta, IRO Vuk Karadžić, Beograd, 1986.
• Radović, I, Petrov, Brigita: Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stylos *Novi Sad, Beograd, 2001.
• Petrov, Brigita, Radović, I,Miličić, Dragana, Petrov, I: Opšta i sistematska zoologija (praktikum), Biološki fakultet, Beograd, 2000

Snežana Trifunović, dipl. biolog