Crvena knjiga flore Srbije
Crvene knjige su specijalizovane publikacije sa naučnim podacima o ugroženim biljnim vrstama radi njihove zaštite i zaštite njihovih staništa. Crvena, alarmantna, boja u njihovom nazivu ukazuje koliko su podaci ozbiljni i upozorava na mogućnost nestajanja i ugrožavanja vrsta.
U Evropi postoji šest glavnih bioregiona od čega je pet zastupljeno u Srbiji, što dovoljno govori o bogatstvu biodiverziteta u Srbiji i Crnoj Gori. U cilju zaštite tog bogatstva 1999. god. je urađena naučna publikacija Crvena knjiga flore i faune Srbije (I tom - koji sadrži preliminarnu listu najugroženijih biljaka) prema kriterijumima Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN). Pojedine vrste biljaka su istovremeno stavljene i na svetsku i evropsku Crvenu listu čime je ukazano na njihov značaj.
Zadaci i ciljevi
Crvene knjige predstavljaju osnovu za preduzimanje mera i pravljenja programa zaštite ugroženih biljaka i njihovih staništa. neki od najbitnijih ciljeva i zadataka su:
- popisivanje ugroženih vrsta u određenom regionu ili državi
- utvrđivanje stepena ugroženosti vrste za šta se koriste međunarodni kriterijumi
- otkrivanje činioca i uzroka koji dovode do ugroženosti vrsta, staništa
- razvijanje ekološkog obrazovanja i razmišljanja kod velikog broja ljudi
- omogućavanje praćenja stanja populacija vrsta (monitoring) itd.
Zaštićene biljne vrste
U ovom tekstu biće predstavljene samo neke od dragocenih biljaka naše flore, koje su i Uredbom iz 1993. god. stavljene pod zaštitu, čime se ostavlja mogućnost predsavljanja i ostalih biljnih vrsta iz ove Knjige.
- Pančićeva omorika (Picea omorika), koja se može naći na planinama oko srednjeg toka Drine u zapadnoj Srbiji (Tara, Mileševka);
- tisa (Taxus baccata), nalazi se po planinama i klisurama;
- molika (Pinus peuce), raste na Šar-planini i Prokletijama
- stepski božur (Paeonia tenuifolia) koji raste u Deliblatskoj peščari;
- gorocvet (Adonis vernalis), raste na Fruškoj gori, Deliblatskoj peščari, Subotičkoj peščari i dr.
- rosulja (Drosera rotundifolia), se može naći na Staroj planini i Vlasini
- sasa (Pulsatilla grandis), koje ima na Fruškoj gori i Deliblatskoj peščari
- runolist (Leontopodium alpinum), ima ga na Kopaoniku, Mučnju, Prokletijama
- žuta lincura (Gentiana lutea), živi na nepristupačnim kamenim liticama
- gospina papučica (Cypripedium calceolus), vrsta orhideje koja raste na Suvoj planini i zaštićena je od strane UNESKO-a kao svetska prirodna retkost;
- bela, šumska breberina (Anemone nemerosa) zaštićena je samo u Vojvodini
- beli lokvanj (Nimphaea alba) , zbog isušivanja močvara je pred istrebljenjem
- žuti lokvanj
- zlatni ljiljan (Lilium martagon), raste u vlažnim bukovim šumama;
- kovilje (Stipea pennata);
- kockavica degenova (Fritillaria gracilis);
- srpska ramonda
- jagorčevina
- veprina
- velika sasa
- munika
- bor krivulj
- divlja foja
- stepski lužnjak
- divnji karanfil
- šumska sasa
Spisak zaštićenih biljaka se ovde ne završava već su date samo one biljke koje su karakteristične za određena područja.
- posetite CITES na kome je kompletna lista ugroženih vrsta
Literatura
- Đukanović, Mara: Ekološki izazov, Beograd, 1991.
- Janković, M: Biodiverzitet, Beograd, 1995.
- Janković, M.,Đorđević, V: Primenjena ekologija, Naučna knjiga, Beograd, 1981.
- Janković, M: Fitoekologija, Beograd, 1986.
- Stanković, S: Ekologija životinja, Beograd, 1979.
- Stevanović, V, Jovanović S, Lakušić, D,Tomović, Gordana, Niketić, M (2006): Ugrožene biljke Srbije (priručnik o zaštiti retkih i ugroženih biljaka), Biološki fakultet IP NNK Internacional, Beograd
- Tatić, B, Kostić, G: Naša prirodna dobra i potreba njihove zaštite, CEA i ZUNS, Beograd, 1996.
