Katabolizam
Katabolizam (grč. katabole - bacanje nadole) su reakcije razgradnje složenih jedinjenja na prosta u prisustvu kiseonika, uz oslobađanje energije (disanje, varenje).
Energija
U živim sistemima, kakva je ćelija, neprekidno se dešavaju hemijske i energetske promene koje se označavaju zajedničkim nazivom metabolizam. U toku tih promena u prisustvu kiseonika složena jedinjenja, kakva su ugljeni hidrati, masti i belančevine (ili proizvodi koji ulaze u njihov sastav) prolaze kroz niz faza razlaganja, a kao krajnji proizvodi nastaju uglavnom ugljen-dioksid, voda i energija koju ćelija koristi za svoj rad. Energija se ne oslobađa sva odjednom, jer bi to razorilo (sagorelo) ćeliju, već se to dešava postupno, lagano u malim količinama koje se mogu koristiti.
Energija se u ćeliji koristi za njeno održavanje i funkcionisanje, a može se i nagomilavati u vidu rezerve kao deponovana energija. Jedinjenja u kojima se deponuje energija su fosfatna jedinjenja, kao što je ATP, iz kojih ćelija može neposredno da koristi tu energiju. Osim ATP-a depoe energije predstavljaju i masti, složeni šećeri i belančevine.
Energija oslobođena u kataboličkim procesima (KP) u ćeliji se pojavljuje kao spoljašnji rad (SR), deponovana energija (DE) i toplota (T), što se može predstaviti prostom jednačinom:
Katabolički procesi
Sastoje se u razgradnji organskih materija,šećera, masti i belančevina i oslobađanju energije koja prelazi u druge oblike energije:
- toplotnu koja zagreva organizam
- mehaničku koja služi za rad i aktivnosti ćelija
- električnu koja je uzrok bioelektričnim pojavama (pr. nervni impuls).
Katabolički procesi se obavljaju uz učešće enzima.
Razlaganje ugljenih-hidrata
Ugljeni-hidrati, glikoza, se razlažu:
- najvećim delom u poprečno-prugastim mišićima i jetri i to putem mlečno-kiselinskog vrenja
- manjim delom putem diretktne oksidacije u eritrocitima, srčanom mišiću, CNS-u i dr.
Literatura
- Šerban, M, Nada: Ćelija - strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001
- Grozdanović-Radovanović, Jelena: Citologija, ZUNS, Beograd, 2000
- Pantić, R, V: Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, beograd, 1997
- Diklić, Vukosava, Kosanović, Marija, Dukić, Smiljka, Nikoliš, Jovanka: Biologija sa humanom genetikom, Grafopan, Beograd, 2001
- Petrović, N, Đorđe: Osnovi enzimologije, ZUNS, Beograd, 1998.
- Pašić, Mira, Petrović, V: Sistemska fiziologija za IV razred biotehničkog smera, Naučna knjiga, Beograd
