Komarci

Culex pipiens Klasifikacija

Carstvo Animalia (životinje) Tip Zglavkari (Arthropoda) Podtip Uniramije (Uniramia) Klasa insekti (Insecta) Potklasa krilati insekti (Pterygota) Red dvokrilci (Diptera) Podred Familija komarci (Culicidae) Rod Vrsta

Komarci su insekti koji napadaju čoveka i životinje samo kada se hrane sisajući njihovu krv i rasprostranjeni su u svim krajevima naše planete. Ženke pomoću usnog aparata, koji je prilagođen za bodenje probijaju kožu i istovremeno izlučuju sekret pljuvačnih žlezda koji sprečava zgrušavanje krvi domaćina. Posle oplođenja, koje se najčešće vrši u letu, ženke polažu jaja u vodu ili vlažnu zemlju gde se voda sakuplja. Pre polaganja jaja ženke obično uzimaju krv jedanput ili više puta. Mužjaci žive pored vode i nisu paraziti čoveka i životinja već se hrane biljnim sokovima, nektarom i drugim tečnostima. Naročito im pogoduju topla područja gde se gustina njihovih populacija znatno uvećava. Razlikuju se od drugih insekata po tome što su im telo i krila pokriveni ljuspicama koje služe kao taksonomska odlika za određivanje vrsta.

Vrste značajne za humanu i veterinarsku medicinu

Svrstavaju se u familiju komaraca (lat. Culicidae) koja obuhvata 3000 vrsta i deli se na dve podfamilije:

1. anofeline (Anophelinae) , u koju su svrstana tri roda sa najvažnijim predstavnikom za naše područje rodom anofeles (Anopheles);

2. kulicine (Culicinae) sa 31 rodom od kojih su najpoznatiji u našem području rodovi:

• komarac žute groznice (Aedes) i
• običan komarac (Culex)

Malarični komarac

Za malaričnog komarca Anopheles maculipennis se ranije smatralo da je jedinstvena vrsta, a od 1925. god. prvo Faleroni (Falleroni) otkriva da postoje dve, a kasnije se dolazi do saznanja da postoji i veći broj sestrinskih vrsta. Treba odmah naglasiti da su mišljenja naučnika različita i da većina ne prihvata mišljenje o sestrinskim vrstama već smatra da se radi o politipskoj vrsti koja ima 6 palearktičkih podvrsta. Najuočljivije morfološke razlike uočene su između jaja.

Ženke polažu po 150-300 jaja pojedinačno na vodi i to po nekoliko puta tokom života. Larve se razvijaju u stajaćim vodama bogatim biljkama i imaju respiratorne cevčice koje vire iz vode, a na zadnjem delu tela i trahejne škrge. U toku godine se obrazuje veći broj generacija, a nepovoljni uslovi se prezimljuju u stadijumu oplođene ženke. U stanju mirovanja telo malaričnog komarca postavljeno je koso prema podlozi.

Ova vrsta komarca prenosi uzročnike sledećih bolesti:

• tri osnovna tipa malarije koje izaziva protozoa plazmodijum (Plasmodium);
• slonovske bolesti, elefantijazisa, čiji je uzročnik valjkasti crv Filaria bancrofti;
• tularemije koju prouzrokuje bakterija i od koje u prirodi oboljevaju prvenstveno poljski glodari pa je poznata i pod nazivom zečja kuga;
• groznice i glavobolje izazvane virusom.

Komarac žute groznice

Rod Aedes je sa više vrsta:

• Aedes vexanus, koja je najčešća u našim krajevima, čije se larve razvijaju u plavnim područjima, baricama; ova vrsta najčešće napada čoveka; migratorna je i kosmopolitska; prenosilac je niza virusa od kojih je u Sremu izolovan Tahyna virus koji izaziva grip kod čoveka i encefalitis kod životinja;
• Aedes aegypti koji prenosi uzročnika žute groznice.

Običan komarac

Običan komarac se od malaričnog trazlikuje po položaju tela u odnosu na podlogu: on ima paralelan položaj prema podlozi, dok je malarični postavljen koso, sa podignutim zadnjim delom tela.

Larve se razvijaju u stajaćim vodama, barama, bazenima, slivnicima, kanalima itd. Ova vrsta je rasprostranjena širom naše zemlje i može doseći i visine od 2.500 m. Jedinke koje žive na jugu su mnogo agresivnije nego one na severu.

Vrstu Culex pipiens čine podvrste:

• C. pipiens fatigans
• C. p. quienquefasciatus (na slici)
• C. p. molestus.

Običan komarac (Culex pipiens) je vektor mnogih virusnih i bakterijskih oboljenja:

• japanskog encefalitisa;
• limfatičnog meningitisa;
• istočnog i zapadnog Ekvina encefalita;
• San-Lui groznice;
• tularemije;
• bruceloze.

Za više podataka pogledati Culicidae

Literatura

• Dogelj, V,A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, beograd, 1971.
• Krunić, M: Zoologija invertebrata 1, Naučna knjiga, Beograd, 1977.
• Krunić, M: Zoologija invertebrata 2, Naučna knjiga, Beograd, 1979.
• Krstić, Lj: Čovek i mikrobi, Draganić, Beograd, 2003.
• Mariček, magdalena, Ćurčić, B, Radović, I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1986.
• Matoničkin, I, Habdija, I, Primc - Habdija, B: Beskralješnjaci - bilogija nižih avertebrata, Školska knjiga, Zagreb, 1998.
• Marcon, E, Mongini, M: Sve životinje sveta, IRO Vuk Karadžić, Beograd, 1986.
• Petrov, I: Sakupljanje, preparovanje i čuvanje insekata u zbirkama, Biološki fakultet, Beograd, 2000.
• Radović, I, Petrov, Brigita: Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stylos Novi Sad, Beograd, 2001.
• Ratajac, Ružica: Zoologija za studente Poljoprivrednog fakulteta, PMF u Novom Sadu i MP Stylos Novi Sad, 1995.
• izvor fotografije

Snežana Trifunović, dipl. biolog