Marfanov sindrom
Marfanov sindrom (MFS) je bolest fibrozonog vezivnog tkiva u mnogim delovima tela koja se nasleđuje autozomno-dominantno. Kod obolelih osoba smanjena je količina glikoproteina fibrilina tipa 1 koga kodira gen FBN1.
Sindrom je prvi opisao francuski pedijatar Bernard Marfan 1896. godine na petogodišnjoj devojčici koja je imala nesrazmerno dugačke udove. Sindrom i danas nosi njegovo ime.Međutim, verovatno je tada Marfan opisao sličan, ali ređi poremećaj koji se danas naziva Bealov sindrom (kongenitalna arahnodaktilija sa kontrakturama).
Kod osoba sa ovom bolešću (kod oko 90% bolesnika) dolazi do mutacije gena FBN1 (dominantna mutacija) koji se nalazi na dugom kraku (q) hromozoma 15 (15q21.1). Gen FBN1 nosi uputstvo za sintezu glikoproteina fibrilina tipa 1 koji je najvažnija komponenta ekstracelularnih miofibrila u elastičnom i neelastičnom vezivnom tkivu.
Javlja se sa učestalošću od 1:5000.
Simptomi i znaci
Vezivno tkivo obezbeđuje snagu i fleksibilnost kostima, mišićima, ligamentima, krvnim sudovima i srčanim zaliscima. Znaci i simptomi ovog sindroma veoma variraju u težini, vremenu početka i brzini napredovanja bolesti.
Pošto se vezivno tkivo nalazi u celom telu, sindrom može uticati na mnoge sisteme organa. Česte su anomalije srca, krvnih sudova, očiju, kostiju i zglobova. Primarne karakteristike (javljaju se kod većine osoba sa ovim sindromom) jesu:
- problemi sa vidom čiji je uzrok dislokacija sočiva u jednom ili oba oka i neki oblik kratkovidosti (miopija) i
- slabljenje i istezanje zida aorte, što može dovesti do formitranja izbočine, proširenja na zidu (aneurizma) aorte kao i rascepa aorte (što predstavlja najčešći uzrok smrti osoba sa ovim sindromom).
Kod žena sa Marfanovim sindromom, koje već imaju donekle proširenu aortu, trudnoća predstavlja rizik pa su redovne kontrole tokom trudnoće neophodne.
Osobe sa ovim sindromom su obično visoke i vitke, imaju jako duge prste šake i stopala (arahnodaktilija), labave zglobove i raspon ruku premašuje njihovu telesnu visinu. Gornji deo tela im je kraći od donjeg. Ostale karakteristike po kojima se može prepoznati osoba sa ovim sindromom su izduženo i usko lice, krupni zubi, deformacije kičme (skolioza i kifoza), strije na koži (koje nisu povezane sa naglim gubitkom težine ili dobijanjem na težini), deformiteti grudnog koša (udubljen ili ispupčen grudni koš).
Neke osobe sa Marfanovim sindromom mogu imati proširenu tvrdu moždanicu (opna koja obavija mozak i kičmenu moždinu) što može da izazove bol u leđima, trbuhu, glavi i nogama.
Bolest se javlja se u svim životnim dobima, od detinjstva do odraslog stupnja. U zavisnosti od vremena početka i jačine znakova i simptoma, sindrom može da dovede do prerane smrti. Ako se na vreme otkrije i pravilno trerira, mnoge osobe imaju normalan životni vek.
Lečenje
Nema leka za ovaj sindrom. Tretman obolele osobe se zasniva na utvrđivanju koji su sistemi organa zahvaćeni bolešću i saniranju problema koji se javljaju.
Genetičko savetovanje je jako važno za osobe sa ovim sindromom koje žele da imaju porodicu. Ako jedan roditelj ima sindrom, verovatnoća pri svakoj trudnoći da će imati obolelo dete iznosi 50%. Pored toga, zdravlje žena sa Marfanovim sindromom u trudnoći je dodatno izloženo velikom riziku zbog dodatnog stresa koji trudnoća ostavlja na srce i aortu.
Mutacija gena FBN1
Marfanov sindrom uzrokuje mutacija u genu FBN1 koji nosi uputstvo za sintezu proteina fibrilina 1. Mikrofibrile grade vlakna koja obezbeđuju snagu i savitljivost vezivnom tkivu. Osim toga mikrofibrile se vezuju za molekule koji se nazivaju faktori rasta i oslobađaju ih u različito vreme čime se reguliše rast i regeneracija tkiva i organa u čitavom organizmu. Mutacijom u ovom genu može se smanjiti količina funkcionalnog fibrilina 1 (manje od 35% od očekivane količine fibrilina) čime se smanjuje i količina formiranih mikrofibrila. Posledica toga jeste višak faktora rasta i smanjena elastičnost mnogih tkiva što dovodi do njihovog prekomernog rasta.
Više podataka o genu FBN1
Nasleđivanje
Ova bolest se nasleđuje autozomno-dominantno, što znači da je jedna kopija mutiranog gena dovoljna da izazove poremećaj.
Pored toga, najmanje 25% slučajeva ovog sindroma je posledica nove mutacije u genu FBN1. Nove mutacije javljaju se kod osoba koje nemaju istoriju bolesti u svo
Literatura
- Emeri, A., E., H.,: Emerijevi osnovi medicinske genetike, Datastatus, Beograd, 2009.
- Guć-Šćekić, M., Radivojević, D.,: Priručnik iz medicinske genetike, Biološki fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, 2009.
- Pаvković-Lučić S.:Priručnik iz osnovnog kursа genetike sа test pitаnjimа i zаdаcimа, Biološki fakultet Univerziteta u Beogradu i Alta Nova, Beogrаd, 2006.
- https://emedicine.medscape.com
- http://ghr.nlm.nih.gov/condition
- http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books
Snežana Trifunović, dipl. biolog
