Plaštaši
Plaštaši, poznati još i kao morske štrcaljke (lat. Tunicata, Urochordata) su podtip životinja koje pripadaju tipu hordata. Osobeni su po tome što im je telo pokriveno zaštitnim omotačem nazvanim plašt (tunica) (otuda im ime). Plašt je izgrađen od celuloze, polisaharida koji nema nijedna grupa životinja. Kod njih je zbog sesilnog načina života došlo do uprošćavanja telesne građe pa predstavljaju izrazit primer regeresivne evolucije. Zbog toga odrasle jedinke skoro potpuno odstupaju od osnovne građe hordata te se jedva mogu svrstati među njih. Horda postoji samo kod larvi i to u repnom delu tela (otuda ime urochordata jer gr. oura znači rep).
Odrasle jedinke
Telo odrasle jedinke, pokriveno plaštom, prilično je jednostavne građe: oblikom podseća na vreću sa dva sifona, kroz jedan voda ulazi, a kroz drugi izlazi. Pelagijske vrste, kakve su salpe, imaju telo u obliku cevi. Horda kod većine atrofira. Nemaju nervnu cev već je nervni sistem sveden na gangliju iznad prednjeg creva. Mišići i celom su jako redukovani i nema segmentacije. Ždrelo sa velikim brojem škržnih proreza jako je prošireno pa zauzima najveći deo tela i ima ulogu u disanju. Oko njega je okoloždrelna duplja, koja se naziva još i kloakalna ili atrijalna duplja jer se u nju izlivaju crevo i gonade. Uglavnom su hermafroditni organizmi, a mogu se, pored polnog, razmnožavati i bespolno, pupljenjem. Kod nekih vrsta dolazi do smene polne i bespolne generacije.
Larva
Larva, koja vodi slobodan način života, poseduje sve tipične odlike hordata:
- pokretljivost, zahvaljujući repu
- bilateralnu simetriju
- nervnu cev ektodermalnog porekla, koja se nalazi u repnom delu
- hordu, endodermalnog porekla
- mišiće, mezodermalnog porekla
Regresivnim promenama, tokom metamorfoze kada se larva pričvrsti za podlogu, nastaje odrasla jedinka koja gubi tipične karakteristike hordata.
Klasifikacija
Podtip plaštaša se deli na tri klase:
- Appendicularia (Larvacea), slobodnoživeći oblici, sa redom:
- Ascidiacea , ascidije, pripadaju joj sesilni oblici svrstani u redove:
- Thaliacea ili salpe, slobodno plivaju i mogu biti solitarni ili kolonijalni organizmi, sa redovima:
Literatura
- Kalezić,M:Osnovi morfologije kičmenjaka, Savremena administracija, Beograd, 1995.
- Kalezić, M.: Hordati, Biološki fakultet Univerziteta u Beogradu, 2000.
- Kalezić,M:Osnovi morfologije kičmenjaka, treće izdanje, Zzavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd,2005.
- Kalezić, M,Tomović, Lj:Hordata -skripta,četvrto izdanje,Biološki fakultet, Beograd, 2005.
- Marcon, E, Mongini, M: Sve životinje sveta, IRO Vuk Karadžić, Beograd, 1986.
- Radović, I, Petrov, Brigita: Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stylos Novi Sad, Beograd, 2001.
