Razlika između izmena na stranici „Čovečja glista”
| (15 međuizmena istog korisnika nije prikazano) | |||
| Red 1: | Red 1: | ||
| − | '''Čovečja glista''' (''Ascaris lumbricoides'') je parazitska vrsta [[valjkasti crvi|valjkastih crva]]. Jedan je od najkrupnijih crevnih parazita čoveka, čije ženke dostižu 20 do 40 cm, a mužjaci su nešto sitniji sa dužinom od 15 do 25 cm. Kosmopolitska je vrsta jer je praktično ima svuda gde žive ljudi, a u nekim područjima je zaraženo celokupno stanovništvo. | + | [[Slika:Ascaris-poprecan-presek-zenke.jpg|400px|d|mini|Poprečan presek ženke ''Ascaris'': 1- mišići; 2 - epidermis; 3 - kutikula; 4 - bočno zadebljanje epidermisa; 5 - uterus; 6 - pseudocelom; 7 - trbušno zadebljanje epidermisa]] |
| − | + | [[Slika:AscariasisLifeCycle.GIF|400px|mini|d|Životni ciklus askarisa]] | |
| + | '''Čovečja glista''' (''Ascaris lumbricoides'') je parazitska vrsta [[valjkasti crvi|valjkastih crva]]. Jedan je od najkrupnijih crevnih parazita čoveka, čije ženke dostižu 20 do 40 cm, a mužjaci su nešto sitniji sa dužinom od 15 do 25 cm. Kosmopolitska je vrsta jer je praktično ima svuda gde žive ljudi, a u nekim područjima je zaraženo celokupno stanovništvo. Jaja su izuzetno otporna na mnoge nepovoljne uslove spoljašnje sredine i mogu opstati u zemljištu i do 10 godina. | ||
| + | ==Opis== | ||
| + | Čovečja glista je jedan od najkrupnijih crevnih parazita čoveka, čije ženke dostižu 20 do 40 cm i 3-6 mm u prečniku, a mužjaci su nešto sitniji sa dužinom od 15 do 25 cm i 2-4 mm u prečniku. Jedinke oba pola imaju valjkasto, izduženo telo zašiljeno na krajevima. Kod mužjaka je zadnji kraj tela savijen ka trbušnoj strani (vidi sliku iz galerije). Osim toga, mužjaci se od ženki razlikuju i po kopulatornim strukturama (jedna ili dve spikule) | ||
| + | |||
| + | Nemaju kružne već samo uzdužne mišiće pa su njihovi pokreti ograničeni na opstajanje u crevu domaćina. | ||
| + | == Anatomija== | ||
| + | Askaris ima razvijena sva tkiva i sisteme organa osim respiratornog i krvnog sistema. | ||
| + | |||
| + | '''Telesni zid''' sastoji se od: | ||
| + | *kutikule, | ||
| + | *epidermisa i | ||
| + | *mišića. | ||
| + | |||
| + | Uloge kutikule su da štiti telo, daje telu čvrstinu i služi kao potpora mišićima. '''Kutikula''' crevnih parazita iz roda ''Ascaris'' je jako debela, izgrađena je od čak devet slojeva, čime predstavlja moćnu zaštitu od enzima u sistemu za varenje domaćina. | ||
| + | |||
| + | '''Epidermis''' može da bude [[S|sincicijelan]], što znači da je bez jasnih granica između ćelija ili izgrađen od jasno razgraničenih ćelija. Obrazuje četiri uzdužna zadebljanja: leđno, trbušno i dva bočna. | ||
| + | |||
| + | '''Sloj mišića''', koji se nalazi ispod epidermisa, je ovim zadebljanjima podeljen na uzdužne trake. Mišićne ćelije se sastoje od: | ||
| + | *jednog proširenog dela u kome je smešteno jedro i sa koga polazi nastavak koji je u kontaktu sa nervnom ćelijom; (mišićne ćelije većine drugih životinja nemaju ovakve nastavke već nervne ćelije pružaju nastavke ka mišićnim i tako sa njima ostvaruju kontakt); u tom proširenom delu se magacionira glikogen; | ||
| + | *jednog izduženog dela koji ima sposobnost kontrakcije i naleže na epidermis | ||
| + | |||
| + | Između telesnog zida i creva nalazi se '''[[pseudocelom]]''' ispunjen tečnošću. Pošto nemaju krvni sistem, transport materija se unutar tela obavlja pomoću pseudocelomske tečnosti. Pomoću ove tečnosti se hrana i gasovi kreću duž celog tela. Osim toga, pseudocelomska tečnost je pod pritiskom pa ima ulogu hidrauličnog skeleta. | ||
| + | |||
| + | '''Crevo''' je prava cev, koja počinje usnim, a završava se analnim otvorom. Prednje i zadnje crevo su obloženi kutikulom što ukazuje na njihovo [[ektoderm]]alno poreklo. | ||
| + | |||
| + | '''Nervni sistem''' je vrpčast, ali složeniji od onog kod pljosnatih crva. Sastoji se od nervnog prstena, koji okružuje ždrelo, i vrpci koje sa njega polaze. Osim toga u telu se nalaze i ganglijska zadebljanja. | ||
| + | |||
| + | '''Ekskretorni sistem''' (sistem za izlučivanje) je u obliku cevčica koje su žlezdanog porekla. Krvni i respiratorni sistem kod ovih životinja ne postoje. | ||
| + | |||
| + | '''Polni organi''' su cevasti, polovi su odvojeni i javlja se '''polni dimorfizam''' : mužjaci su manji od ženki i imaju povijen zadnji deo tela i kopulatorni organ. U razviću nemaju larve, već se iz jaja izlegu mladi koji potpuo liče na odrasle. | ||
| + | ==Reprodukcija== | ||
| + | Mužjaci nemaju razvijeno čulo vida već pronalaze ženke privučeni specijalnim seksualnim [[F|feromonima]] koje one ispuštaju. Kopulacija se obavlja pomoću struktura u vidu papila, spikula. Mužjacima pridržavaju ženku savijenim zadnjim krajem tela čime se olakšava kopulacija. Nema dokaza o ponašanju mužjaka posle parenja u smislu sprečavanja drugih mužjaka da oplode ženku. Spermatozoidi se ubacuju u početni deo uterusa ženke koji služi kao receptakulum seminis (u njemu se čuvaju spermatozoidi) i tu se obavlja i oplođenje kao i obrazovanje zaštitnih opni oko oplođenih jaja. | ||
==Životni ciklus== | ==Životni ciklus== | ||
| − | Čovek može da se zarazi askarisom unoseći hranu (nedovoljno oprano povrće) ili vodu zaražene jajima ovog parazita. Dospevanjem u crevo iz jaja se izlegu mlade jedinke koje probijaju zid creva i dospevaju u vene. Krvotokom kroz krvne sudove jetre i preko srca dospevaju u pluća. Iz krvnih sudova pluća prelaze u plućne alveole, iz njih u bronhije, dušnik i usnu duplju. Zatim, gutanjem zajedno sa pljuvačkom dospevaju ponovo u tanko crevo u kome se razvijaju u adulte (odrasla forma). Posle dva to tri meseca ženke postaju polno sposobne i nose jaja. Kod dece se ponekad odrasle jedinke aktivno penju | + | U toku razvojnog ciklusa nema larvenih stupnjeva niti prelaznih domaćina. Jajima je potrebno da u zemljištu provedu do tri nedelje, zavisno od vlažnosti i temperature (pogoduje im vlažno i toplo zemljište) da bi sazrela i postala infektivna. Čovek može da se zarazi askarisom unoseći hranu (nedovoljno oprano povrće) ili vodu zaražene jajima ovog parazita. Dospevanjem u crevo iz jaja se izlegu mlade jedinke koje probijaju zid creva i dospevaju u vene. Krvotokom kroz krvne sudove jetre i preko srca dospevaju u pluća. Retko se može dogoditi da migriraju i u druge organe kao što su pankreas, bubrezi i mozak. Iz krvnih sudova pluća prelaze u plućne alveole, iz njih u bronhije, dušnik i usnu duplju. Zatim, gutanjem zajedno sa pljuvačkom dospevaju ponovo u tanko crevo u kome se razvijaju u adulte (odrasla forma). Posle dva to tri meseca ženke postaju polno sposobne i posle [[K|kopulacije]] (mužjaci unose [[spermatozoid]]e u telo ženke) nose jaja. Jedinke izlučuju pepsin inhibitore koji sprečavaju delovanje crevnih enzima domaćina i time se štite da ih domaćin ne bi, zajedno sa hranom, svario. Kod dece se ponekad odrasle jedinke aktivno penju uz jednjak do ždrela i izlaze napolje kroz usta i nos (vidi sliku) ili se spuštaju u dušnik pa mogu da uguše dete. |
| + | Privremene infekcije se mogu sresti i kod drugih [[sisari|sisara]] ([[glodari|glodara]]), ali nakon migracije kroz jetru i pluća mlade jedinke se izbacuju iz creva. | ||
| + | {{Više podataka|Valjkasti crvi}} | ||
| − | + | ==Galerija slika== | |
| − | + | <gallery> | |
| + | Slika:Worm.jpg|Ascaris izlazi na nos i usta usnulog deteta | ||
| + | Slika:Ascaris posterior end label.jpg|Ascaris - levo mužjak, desno ženka | ||
| − | + | Slika:Anatomija-nematoda.jpg|Shema anatomije mužjaka:1. usta 2. crevo; 3. kloaka; 4. ekskrecioni organi;5. testis; 6. okoloždrelni nervni prsten; 7. leđna (dorzalna) vrpca nervnog sistema; 8. trbušna (ventralna) vrpca nervnog sistema; 9. ekskreciona pora | |
| + | </gallery> | ||
==Literatura== | ==Literatura== | ||
*Dogelj, V,A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, beograd, 1971. | *Dogelj, V,A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, beograd, 1971. | ||
Najnovija izmena na datum 21. oktobar 2013. u 21:32
Čovečja glista (Ascaris lumbricoides) je parazitska vrsta valjkastih crva. Jedan je od najkrupnijih crevnih parazita čoveka, čije ženke dostižu 20 do 40 cm, a mužjaci su nešto sitniji sa dužinom od 15 do 25 cm. Kosmopolitska je vrsta jer je praktično ima svuda gde žive ljudi, a u nekim područjima je zaraženo celokupno stanovništvo. Jaja su izuzetno otporna na mnoge nepovoljne uslove spoljašnje sredine i mogu opstati u zemljištu i do 10 godina.
Opis
Čovečja glista je jedan od najkrupnijih crevnih parazita čoveka, čije ženke dostižu 20 do 40 cm i 3-6 mm u prečniku, a mužjaci su nešto sitniji sa dužinom od 15 do 25 cm i 2-4 mm u prečniku. Jedinke oba pola imaju valjkasto, izduženo telo zašiljeno na krajevima. Kod mužjaka je zadnji kraj tela savijen ka trbušnoj strani (vidi sliku iz galerije). Osim toga, mužjaci se od ženki razlikuju i po kopulatornim strukturama (jedna ili dve spikule)
Nemaju kružne već samo uzdužne mišiće pa su njihovi pokreti ograničeni na opstajanje u crevu domaćina.
Anatomija
Askaris ima razvijena sva tkiva i sisteme organa osim respiratornog i krvnog sistema.
Telesni zid sastoji se od:
- kutikule,
- epidermisa i
- mišića.
Uloge kutikule su da štiti telo, daje telu čvrstinu i služi kao potpora mišićima. Kutikula crevnih parazita iz roda Ascaris je jako debela, izgrađena je od čak devet slojeva, čime predstavlja moćnu zaštitu od enzima u sistemu za varenje domaćina.
Epidermis može da bude sincicijelan, što znači da je bez jasnih granica između ćelija ili izgrađen od jasno razgraničenih ćelija. Obrazuje četiri uzdužna zadebljanja: leđno, trbušno i dva bočna.
Sloj mišića, koji se nalazi ispod epidermisa, je ovim zadebljanjima podeljen na uzdužne trake. Mišićne ćelije se sastoje od:
- jednog proširenog dela u kome je smešteno jedro i sa koga polazi nastavak koji je u kontaktu sa nervnom ćelijom; (mišićne ćelije većine drugih životinja nemaju ovakve nastavke već nervne ćelije pružaju nastavke ka mišićnim i tako sa njima ostvaruju kontakt); u tom proširenom delu se magacionira glikogen;
- jednog izduženog dela koji ima sposobnost kontrakcije i naleže na epidermis
Između telesnog zida i creva nalazi se pseudocelom ispunjen tečnošću. Pošto nemaju krvni sistem, transport materija se unutar tela obavlja pomoću pseudocelomske tečnosti. Pomoću ove tečnosti se hrana i gasovi kreću duž celog tela. Osim toga, pseudocelomska tečnost je pod pritiskom pa ima ulogu hidrauličnog skeleta.
Crevo je prava cev, koja počinje usnim, a završava se analnim otvorom. Prednje i zadnje crevo su obloženi kutikulom što ukazuje na njihovo ektodermalno poreklo.
Nervni sistem je vrpčast, ali složeniji od onog kod pljosnatih crva. Sastoji se od nervnog prstena, koji okružuje ždrelo, i vrpci koje sa njega polaze. Osim toga u telu se nalaze i ganglijska zadebljanja.
Ekskretorni sistem (sistem za izlučivanje) je u obliku cevčica koje su žlezdanog porekla. Krvni i respiratorni sistem kod ovih životinja ne postoje.
Polni organi su cevasti, polovi su odvojeni i javlja se polni dimorfizam : mužjaci su manji od ženki i imaju povijen zadnji deo tela i kopulatorni organ. U razviću nemaju larve, već se iz jaja izlegu mladi koji potpuo liče na odrasle.
Reprodukcija
Mužjaci nemaju razvijeno čulo vida već pronalaze ženke privučeni specijalnim seksualnim feromonima koje one ispuštaju. Kopulacija se obavlja pomoću struktura u vidu papila, spikula. Mužjacima pridržavaju ženku savijenim zadnjim krajem tela čime se olakšava kopulacija. Nema dokaza o ponašanju mužjaka posle parenja u smislu sprečavanja drugih mužjaka da oplode ženku. Spermatozoidi se ubacuju u početni deo uterusa ženke koji služi kao receptakulum seminis (u njemu se čuvaju spermatozoidi) i tu se obavlja i oplođenje kao i obrazovanje zaštitnih opni oko oplođenih jaja.
Životni ciklus
U toku razvojnog ciklusa nema larvenih stupnjeva niti prelaznih domaćina. Jajima je potrebno da u zemljištu provedu do tri nedelje, zavisno od vlažnosti i temperature (pogoduje im vlažno i toplo zemljište) da bi sazrela i postala infektivna. Čovek može da se zarazi askarisom unoseći hranu (nedovoljno oprano povrće) ili vodu zaražene jajima ovog parazita. Dospevanjem u crevo iz jaja se izlegu mlade jedinke koje probijaju zid creva i dospevaju u vene. Krvotokom kroz krvne sudove jetre i preko srca dospevaju u pluća. Retko se može dogoditi da migriraju i u druge organe kao što su pankreas, bubrezi i mozak. Iz krvnih sudova pluća prelaze u plućne alveole, iz njih u bronhije, dušnik i usnu duplju. Zatim, gutanjem zajedno sa pljuvačkom dospevaju ponovo u tanko crevo u kome se razvijaju u adulte (odrasla forma). Posle dva to tri meseca ženke postaju polno sposobne i posle kopulacije (mužjaci unose spermatozoide u telo ženke) nose jaja. Jedinke izlučuju pepsin inhibitore koji sprečavaju delovanje crevnih enzima domaćina i time se štite da ih domaćin ne bi, zajedno sa hranom, svario. Kod dece se ponekad odrasle jedinke aktivno penju uz jednjak do ždrela i izlaze napolje kroz usta i nos (vidi sliku) ili se spuštaju u dušnik pa mogu da uguše dete.
Privremene infekcije se mogu sresti i kod drugih sisara (glodara), ali nakon migracije kroz jetru i pluća mlade jedinke se izbacuju iz creva.
Galerija slika
Ascaris izlazi na nos i usta usnulog deteta
Ascaris - levo mužjak, desno ženka
Shema anatomije mužjaka:1. usta 2. crevo; 3. kloaka; 4. ekskrecioni organi;5. testis; 6. okoloždrelni nervni prsten; 7. leđna (dorzalna) vrpca nervnog sistema; 8. trbušna (ventralna) vrpca nervnog sistema; 9. ekskreciona pora
Literatura
- Dogelj, V,A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, beograd, 1971.
- Krunić, M: Zoologija invertebrata 1, Naučna knjiga, Beograd, 1977.
- Krunić, M: Zoologija invertebrata 2, Naučna knjiga, Beograd, 1979.
- Krstić, Lj: Čovek i mikrobi, Draganić, Beograd, 2003.
- Mariček, magdalena, Ćurčić, B, Radović, I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1986.
- Matoničkin, I, Habdija, I, Primc - Habdija, B: Beskralješnjaci - bilogija nižih avertebrata, Školska knjiga, Zagreb, 1998.
- Marcon, E, Mongini, M: Sve životinje sveta, IRO Vuk Karadžić, Beograd, 1986.
- Petrov, I: Sakupljanje, preparovanje i čuvanje insekata u zbirkama, Biološki fakultet, Beograd, 2000.
- Radović, I, Petrov, Brigita: Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stylos *Novi Sad, Beograd, 2001.
- Ratajac, Ružica: Zoologija za studente Poljoprivrednog fakulteta, PMF u Novom Sadu i MP Stylos Novi Sad, 1995.
- Biblioteka Planeta Zemlja i život na njoj: Čovek i životinjski svet, ZUNS i Srpsko biološko društvo, Beograd, 1987
