Razlika između izmena na stranici „Familijarna hiperholesterolemija”
| Red 1: | Red 1: | ||
| − | Familijarna hiperholesterolemija je nasledno oboljenje za koje je karakterističan veoma visok nivo [[holesterol]]<nowiki/>a u krvi uzrokovan mutacijama gena. | + | Familijarna hiperholesterolemija je nasledno oboljenje za koje je karakterističan veoma visok nivo [[holesterol]]<nowiki/>a u krvi uzrokovan mutacijama gena. U najvećem broju slučajeva nasleđuje se [[Autozomno-dominantno nasleđivanje|autozomno-dominantno]], a mnogo ređe [[Autozomno-dominantno nasleđivanje|autozomno-dominantno]]. Usled povišenog nivoa holesterola u krvi, kod obolelih osoba dolazi do razvoja [https://ikvbv.ns.ac.rs/old/sr/za-pacijente/srce-i-bolesti-srca/537-koronarna-bolest koronarne bolesti] kao i zdravstvenih problema usled nagomilavanja holesterola u drugim tkivima (npr. koži i tetivama). Težina bolesti zavisi od toga da li je dominantan mutirani gen u homozigotnom (osoba ima obe kopije gena) ili heterozigotnom stanju (ima samo jednu kopiju gena). Homozigoti imaju teži oblik ove bolesti i obično umiru pre 30-te godine života od infarkta, a heterozigoti imaju povišen nivo holesterola koji može dovesti do infarkta. |
| + | |||
| + | |||
===Nasleđivanje=== | ===Nasleđivanje=== | ||
[[Datoteka:Autozomno dominantno nasledjivanje.jpg|thumb|Bolesni roditelji, heterozigoti mogu dobiti zdravo dete sa verovatnoćom od 25%]] | [[Datoteka:Autozomno dominantno nasledjivanje.jpg|thumb|Bolesni roditelji, heterozigoti mogu dobiti zdravo dete sa verovatnoćom od 25%]] | ||
| − | Familijarna hiperholesterolemija se | + | |
| + | ==== Autozomno-dominantno ==== | ||
| + | Familijarna hiperholesterolemija se najčešće nasleđuje autozomno-dominantno. Mutirani gen, najčešće se to [[LDLR gen]], uzročnik bolesti, može da se nalazi se na jednom ili oba autozomna hromozoma. Ako se nalazi na jednom hromozomu, onda govorimo o heterozigotnom stanju gena što uzrokuje lakši oblik bolesti. Osobe koje su heterozigoti sa verovatnoćom od 50% taj mutirani gen prenose na svoje potomstvo. Tako, ako su u braku obolele osobe i obe su heterozigoti za mutirani gen (obeležen sa A*) koji determiniše to oboljenje, onda se u potomačkoj F1 generaciji javljaju dva fenotipa – oboleli i zdravi potomci u odnosu 3:1 (videti sliku). | ||
Kada je mutirani gen prisutan na oba hromozoma (homozigot) onda to uzrokuje teži oblik bolesti. Homozigotne osobe na sve svoje potomke prenose mutirani alel i sva njihova deca će biti heterozigoti i bolesni. | Kada je mutirani gen prisutan na oba hromozoma (homozigot) onda to uzrokuje teži oblik bolesti. Homozigotne osobe na sve svoje potomke prenose mutirani alel i sva njihova deca će biti heterozigoti i bolesni. | ||
| + | |||
| + | ==== Autozomno-recesivno ==== | ||
| + | [[Datoteka:Autozomnorecesivno.jpg|thumb|Autozomno-recesivno nasleđivanje - recesivan gen (r)]] | ||
| + | Kada je hiperholesterolemija uzrokovana mutacijama u '''genu LDLRAP1''' onda se bolest nasleđuje autozomno-recesivno. U tom slučaju obolele osobe sadrže obe kopije mutiranog recesivnog gena u svakoj ćeliji. Roditelji obolele osobe su zdravi (imaju normalan nivo holesterola u krvi) i nose po jednu kopiju mutiranog gena (heterozigoti). | ||
<br /> | <br /> | ||
| + | |||
| + | === Mutacije gena === | ||
| + | Familijarna hiperholesterolemija nastaje kao rezultat mutacija nekoliko gena: | ||
| + | |||
| + | * LDLR, APOB i PCSK9 gena koji se nasleđuju po autozomno-dominantnom tipu | ||
| + | * gena LDLRAP1, nasleđuju se po autozomno-recesivnom tipu.<br /> | ||
===Simptomi - klinička slika (fenotip)=== | ===Simptomi - klinička slika (fenotip)=== | ||
| Red 32: | Red 46: | ||
Kod homozigotnih osoba sa težim oblikom bolesti takve mere nisu dovoljne pa se kod njih mora obavljati povremeno odstranjivanje holesterola iz krvi metodom koja se zove '''LDL afereza'''. | Kod homozigotnih osoba sa težim oblikom bolesti takve mere nisu dovoljne pa se kod njih mora obavljati povremeno odstranjivanje holesterola iz krvi metodom koja se zove '''LDL afereza'''. | ||
| − | === Izvori === | + | ===Izvori=== |
| − | * https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/10416/familial-hypercholesterolemia | + | *https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/10416/familial-hypercholesterolemia |
| − | * https://ghr.nlm.nih.gov/condition/hypercholesterolemia#statistics | + | *https://ghr.nlm.nih.gov/condition/hypercholesterolemia#statistics |
Izmena na datum 19. maj 2019. u 13:43
Familijarna hiperholesterolemija je nasledno oboljenje za koje je karakterističan veoma visok nivo holesterola u krvi uzrokovan mutacijama gena. U najvećem broju slučajeva nasleđuje se autozomno-dominantno, a mnogo ređe autozomno-dominantno. Usled povišenog nivoa holesterola u krvi, kod obolelih osoba dolazi do razvoja koronarne bolesti kao i zdravstvenih problema usled nagomilavanja holesterola u drugim tkivima (npr. koži i tetivama). Težina bolesti zavisi od toga da li je dominantan mutirani gen u homozigotnom (osoba ima obe kopije gena) ili heterozigotnom stanju (ima samo jednu kopiju gena). Homozigoti imaju teži oblik ove bolesti i obično umiru pre 30-te godine života od infarkta, a heterozigoti imaju povišen nivo holesterola koji može dovesti do infarkta.
Sadržaj
Nasleđivanje
Autozomno-dominantno
Familijarna hiperholesterolemija se najčešće nasleđuje autozomno-dominantno. Mutirani gen, najčešće se to LDLR gen, uzročnik bolesti, može da se nalazi se na jednom ili oba autozomna hromozoma. Ako se nalazi na jednom hromozomu, onda govorimo o heterozigotnom stanju gena što uzrokuje lakši oblik bolesti. Osobe koje su heterozigoti sa verovatnoćom od 50% taj mutirani gen prenose na svoje potomstvo. Tako, ako su u braku obolele osobe i obe su heterozigoti za mutirani gen (obeležen sa A*) koji determiniše to oboljenje, onda se u potomačkoj F1 generaciji javljaju dva fenotipa – oboleli i zdravi potomci u odnosu 3:1 (videti sliku).
Kada je mutirani gen prisutan na oba hromozoma (homozigot) onda to uzrokuje teži oblik bolesti. Homozigotne osobe na sve svoje potomke prenose mutirani alel i sva njihova deca će biti heterozigoti i bolesni.
Autozomno-recesivno
Kada je hiperholesterolemija uzrokovana mutacijama u genu LDLRAP1 onda se bolest nasleđuje autozomno-recesivno. U tom slučaju obolele osobe sadrže obe kopije mutiranog recesivnog gena u svakoj ćeliji. Roditelji obolele osobe su zdravi (imaju normalan nivo holesterola u krvi) i nose po jednu kopiju mutiranog gena (heterozigoti).
Mutacije gena
Familijarna hiperholesterolemija nastaje kao rezultat mutacija nekoliko gena:
- LDLR, APOB i PCSK9 gena koji se nasleđuju po autozomno-dominantnom tipu
- gena LDLRAP1, nasleđuju se po autozomno-recesivnom tipu.
Simptomi - klinička slika (fenotip)
Kod heterozigotnih osoba sa blažim oblikom bolesti, znaci i simptomi ove bolesti su:
- povišen nivo ukupnog i LDL holesterola i njegovo taloženje u krvnim sudovima (ateroskleroza)
- infarkt i iznenadna smrt; oboleli muškarci infarkt imaju najčešće u 60-tim godinama, a žene u 50. i 60. godini;
- moždani udar;
- aneurizma aorte, koja može da pukne i dovede do teškog krvarenja, a često i smrti;
- ksantomi (čvorići ispod kože koji se stvaraju nagomilavanjem holesterola);
- ksantelasme (nagomilavanje holesterola iznad ili ispod kapaka).
Kod osoba koje su homozigoti, može doći do infarkta i/ili smrti pre tridesete godine života, čak nekada i kod dece. Kod njih se još u deteinjstvu javlaju ksantomi na laktovima, kolenima i tetivama.
Lečenje
Cilj lečenja jeste smanjenje količine holesterola. To se kod obolelih sa blažim oblikom hiperholesterolemije, može postići:
- dijetom kojom će se smanjuje ukupan unos masti u organizam
- fizičkom aktivnošću
- lekovima koji snižavaju holesterol
Kod homozigotnih osoba sa težim oblikom bolesti takve mere nisu dovoljne pa se kod njih mora obavljati povremeno odstranjivanje holesterola iz krvi metodom koja se zove LDL afereza.
