Interspecijski odnosi
Interspecijski odnosi (lat. inter = između; lat. species = vrsta) predstavljaju ekološke (biološke) odnose između različitih vrsta u ekosistemu. Evolucija interakcija između vrsta naziva se koevolucija. To je istovremena evolucija populacija različitih vrsta koje se nalaze u međusobnim odnosima.
Oblici interspecijskih odnosa
U njih se ubrajaju:
- predatorstvo,koje predstavlja odnose ishrane između predatora i plena kojim se predator hrani;(pr. lav - antilopa);
- kompeticija,(takmicenje) moze biti za hranu, prostor, partnera za parenje i dr.
- komensalizam (simbioza) je takva vrsta zajednice u kojoj svi članovi imaju koristi (najpoznatiji pr. su lišaji koji predstavljaju zajednicu alge i gljive, gde alga obavlja fotosintezu čime stvara hranu, a gljiva hifama upija vodu).
- amensalizam, nasuprot komensalizmu, predstavlja odnose u kojima jedna vrsta dovodi do smrti druge vrste (pr. dejstvo antibiotika koje stvaraju određeni mikrororganizmi i koji ubijaju druge mikroorganizme, recimo bakterije).
- parazitizam je takav odnos u kome jedna vrsta živi na račun druge (primer za najistaknutije parazite su virusi koji samo na taj način mogu da žive).
Postoji i drugi tip odnosa — tzv. intraspecijski odnosi (lat. intra = unutar), koji predstavljaju odnose između jedinki i populacija u okviru iste vrste.
Komensalizam
Komensalizam označava jednostrane interspecijske odnose. Javlja se u više oblika zbog težnje za zadovoljavanjem potrebe za hranom, zaklonom i zaštitom, kao i za reprodukciju. U ovom odnosu jedan član ima koristi, dok se druga vrsta označava kao neutralna, jer se njeno preživljavanje ne smanjuje. Tao npr. u jazbini tekunice,zaklon i zaštitu pronalazi više vrsta insekata. Oni na tekunicu ne ispoljavaju nikakvo dejstvo.
Mutualizam
Mutualizam je obavezan, recipročan odnos koji se ispoljava kroz pozitivne efekte za obe vrste koje su u interakciji. To je simbioza u užem smislu. Klasičan primer mutualizma je simbioza zelene alge i gljive. Alge obezbeđuju stvaranje ugljenih hidrata u procesu fotosinteze, a gljive zadržavaju vodu i mineralne materije. Mutualizam postoji i između biljaka i životinja, vezano za oprašivanje. Mnoge biljke oprašuju insekti, što je poznato kao entomofilija. Takođe, oprašivanje mogu da vrše i ptice, koje se hrane nektarom.
Literatura
- Janković, M., Đorđević, V: Primenjena ekologija, Naučna knjiga, Beograd, 1981.
- Đukanović, Mara: Ekološki izazov, Beograd, 1991.
- Stanković, S: Ekologija životinja, Beograd, 1979.
- Janković, M: Fitoekologija, Beograd, 1986
- Tucić, N. (1987): Uvod u teoriju evolucije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
- Janković, M. (1990): Fitoekologija IV izdanje, Naučna knjiga, Beograd.
Autori teksta:
