Prioni

Prioni si infektivni agensi, subvirusne čestice, koje se sastoje samo iz jednog sialoglikoproteina i nemaju nukleinsku kiselinu, ili je njihov genom toliko mali da ga je nemoguće otkriti danas poznatim metodama. Stenli Prusiner ih je 1982. g. otkrio i dao naziv koji, ustvari predstavlja skraćeni naziv od proteinski virioni (engl. proteinaceous infectious particle, a on se odnosi na virion). Ćelija domaćin, sadrži gen za prionski protein (PRNP) koji kodira sintezu ćelijskog prionskog proteina (PrP^C) prisutnog u ćelijama skoro svih sisara, uključujući i čoveka, kao i nekih beskičmenjaka. Tek kada se ćelija inficira prionom, koji je inicijalna kapisla, dolazi do razvoja bolesti tako što se normalni oblici proteina preobrate u patološke.

Istorijat

Bolesti izazvane prionima javljaju se prvi put još u XVIII veku u Velikoj Britaniji, mada se tada nije ni predpostavljalo o kakvim se uzročnicima radi. Od tada do danas razmišljanja o uzročnicima ovih oboljenja pretrpela su razne pokušaje tumačenja, sve do 1982. kada je Prusiner postavio svoju Protein only teoriju. Posle toga je posebna pažnja posvećena prionima pa su se i saznanja o njima uvećala iako je ostalo i mnogo nepoznanica.

• 1738. g. je prvi put opisana bolest skrapije ili drhtanje ovaca (od engl. scrapy što znači češanje, grebanje), koja se manifestuje češanjem do povređivanja, spoticanjem, trčanjem neobičnim korakom, anaksioznošću i nedruštvenim ponašanjem i završava letalno. Pojavu bolesti uzrokovalo je selektivno ukrštanje najboljih primeraka ovaca sa sopstvenim potomstvom što je dovelo do rađanja krupnih jaganjaca, sa kvalitetnim runom, ali je imalo i jedan sporedan efekat: u kasnijem dobu ovce su počinjale da pokazuju znake drhtanja.Uzrok pojave bolesti ostao je nepoznat.

Ćelijski prionski protein (PrP^C)

Ćelijski prionski protein, skr. PrP^C (engl. prion protein of the cell)

Prionske bolesti životinja

Tekst nije završen - radovi su u toku

Snežana Trifunović, dipl. biolog