Zagađivanje vazduha

Ukratko

Vazduh je zagađen kada se u atmosferi materije nalaze u količinama koje mogu negativno da utiču na živa bića, ekosisteme, promenu klime ili objekte koje je čovek izgradio.

Zemljinina atmosfera se ljudskom aktivnošću danas menja brže nego što se ikada menjala tokom njene istorije!

Izvori zagađivanja vazduha

Do zagađivanja vazduha dolazi prirodnim putem ili pod uticajem čoveka.

Vulkanskim erupcijama, šumskim požarima, olujama i sl. u atmosferu se oslobađaju prirodni gasovi (ugljen-dioksid, ugljen-monoksid, sumpor-dioksid, azotni oksidi, metan), kao i sitne čestice čađi i prašine.

Pod uticajem čovekovih aktivnosti, kao što su sagorevanje uglja, nafte, prirodnog gasa i drveta u atmosferu se ispuštaju, pored već navedenih prirodnih gasova, čađi i prašine i ogromne količine veštačkih sintetisanih zagađujućih materija (fluoridi, ketoni, teški metali). Glavni izvori zagađenja vazduha su saobraćaj (oko 60% ukupnog zagađenja), industrija i termoelektrane.

Direktna posledica naglih promena fizičkih i hemijskih svojstava atmosfere na globalnom nivou jeste pojačavanje efekta staklene bašte, uništavanje ozonskog omotača i pojava kiselih kiša. Efekat staklene bašte nosi niz posledica: promenu klime u smislu globalnog zagrevanja planete Zemlje, zbog čega se tope lednici pa dolazi do podizanja nivoa svetskog mora.

Sunčevo zračenje prolazi kroz atmosferu, pada na površinu Zemlje i zagreva je, a jedan njegov deo se odbija i vraća u atmosferu. Sloj ugljen-dioksida, čestica i drugih proizvoda zagađivanja vazduha poput staklenog krova odbija i vraća toplotno zračenje čime se ukupna količina toplote na Zemlji povećava. Efekat staklene bašte obuhvata čitavu planetu pa dobija naziv globalno zagrevanje. Zauzvrat, to pokreće klimatske promene.

Kada klimatske promene utiču na životnu sredinu toliko da u njoj određene vrste ne mogu da opstanu, one se moraju prilagoditi, preseliti ili izumreti. Zbog toga klimatske promene mogu imati ogroman uticaj na biodiverzitet.

Ozonski omotač je važan jer apsorbuje ultraljubičasto (UV) zračenja Sunca i sprečava da njegov najveći deo stigne do površine Zemlje. UV z

račenje je štetno za većinu živih organizama na našoj planeti. Ovaj omotač utiče i na raspodelu toplote čime reguliše i klimu. Oštećuju ga jedinjenja koja imaju široku primenu kao rashladna sredstva u frižiderima, zamrzivačima i drugim rashladnim uređajima, klima-uređajima i toplotnim pumpama, aerosol raspršivačima, sredstvima za stvaranje pene, sredstvima za čišćenje i aparatima za gašenje požara. Jedinjenja koja oštećuju ozonski omotač su ona koja u različitim kombinacijama sadrže hlor, fluor, brom, ugljenik i vodonik – freon, halon i dr.

Kisele kiše predstavljaju veliki izvor zagađenja životne sredine i jedan od glavnih uzroka odumiranja šuma. One imaju visok stepen hemijskih jedinjenja, poput sumpor dioksida, azotnih oksida i dr., koja se u dodiru sa vodom pretvaraju u kiselinu.

Mere zaštite vazduha od zagađivanja

Mere zaštite vazduha mogu se podeliti na:

1. odstranjivanje uzroka zagađivanja uvođenje novih „čistih“ tehnologija u procese proizvodnje i korišćenja „čistih“ goriva (npr. razvoj motora koji koriste bezolovni benzin doprineo je da se jedan od izvora zagađenja vazduha olovom eliminiše)

2. smanjenje količine štetnih materija koje se ispuštaju u atmosferu predstavlja osnovni vid zaštite; odnosi se na postavljanje filtera i posebnih postrojenja za prečišćavanje izduvnih gasova i dima na fabrička postrojenja

3. posebne mere čišćenja vazduha akcijama ozelenjavanja prostora podizanjem zelenih površina u vidu parkova, drvoreda, živih ograda ili travnjaka u gradu.

Zanimljivosti

Prema Svetskoj zdravstvenoj organizaciji 4,2 miliona smrtnih slučajeva svake godine nastupi usled izloženosti zagađenju vazduha.
Oko 91% svetske populacije živi u uslovima u kojima je kvalitet vazduha ispod dozvoljenih granica.