Ćelijska ploča
Ćelijska ploča ili pektinski septum (primordijalni zid ili središnja lamela) je struktura koja se obrazuje u telofazi mitoze na ekvatoru roditeljske biljne ćelije. Na ovaj pektinski sloj, koji je zajednički dvema susednim ćelijama protoplasti tih ćelija luče svaki sa svoje strane novi deo zida koji se zove primarni zid. Primarni zid i dalje ima dosta pektina, hemiceluloze dok je sadržaj celuloze u njemu mali. Međutim, ćelijski zid diferenciranih biljnih ćelija ima još jedan sloj označen kao sekundarni ćelijski zid, koji je izgrađen od celuloze.
Primordijalni zid prvi put obrazuje oplođena jajna ćelija. Pri svakoj deobi između pojedinih ćelija embriona u fragmoplastu se obrazuju novi pregradni zidovi. Na taj način je embrionalno tkivo izdeljeno primordijalnim zidovima u neku vrstu ćelijske mreže.
Razviće ćelijske ploče
Formiranje ćelijskog zida otpočinje u kasnoj anafazi. Prvi znak njegovog obrazovanja jeste pojava fragmoplasta (pregrada). On se javlja između dve kćerke ćelije u zoni ekvatorijalne ravni. U taj deo ćelije, zatim dospevaju cisterne i vezikule koje se odvajaju od endoplazmatičnog retikuluma i diktiozoma. Spajanjem tih cisterni i vezikula nastaje središnja lamela. Središnja lamela poseduje kanaliće, plazmodezme, preko kojih dve novonastale kćerke ćelije komuniciraju između sebe. Sa svake strane srednje lamele novonastale ćelije počinju da stvaraju primarni ćelijski zid i da rastu. Funkcija primarnog zida je da omogući rast ćelije i da joj u isto vreme obezbedi čvrstinu i potporu.
Mladi, tek formirani ćelijski zid sadrži malu količinu celuloze. Kad ćelija prestane da raste, zid počinje da se uslojava, širi i ojačava. Tada se na već postojeći primarni zid dodaju novi slojevi, koji sadrže mnogo veći procenat celuloze. Takav zid se naziva sekundarni ćelijski zid.
Prema tome, ćelijski zid trajnih biljnih ćelija je obično sastavljen od tri dela:
- središnja lamele (primordijalni zid),
- primarnog zida i
- sekundarnog zida.
Literatura
- Šerban, M, Nada: Ćelija - strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001
- Grozdanović-Radovanović, Jelena: Citologija, ZUNS, Beograd, 2000
- Pantić, R, V: Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, beograd, 1997
- Diklić, Vukosava, Kosanović, Marija, Dukić, Smiljka, Nikoliš, Jovanka: Biologija sa humanom genetikom, Grafopan, Beograd, 2001
- Petrović, N, Đorđe: Osnovi enzimologije, ZUNS, Beograd, 1998.
