Razlika između izmena na stranici „Ćelijska teorija”
(→Klasična ćelijska teorija) |
|||
| (10 međuizmena istog korisnika nije prikazano) | |||
| Red 1: | Red 1: | ||
| − | '''Ćelijska teorija''' govori o tome da se sva živa bića sastoje iz ćelija ili barem jedne ćelije. Nemački botaničar Matijas Šlajden je 1838. god. zaključio da se sve biljke sastoje iz ćelija, a Teodor Švan 1839, do istog zaključka dolazi za životinje, čime postavljaju osnovu ćelijske teorije. | + | '''Ćelijska teorija''' govori o tome da se sva živa bića sastoje iz ćelija ili barem jedne ćelije. Nemački [[B|botaničar]] [[Matijas Šlajden]] je 1838. god. zaključio da se sve [[biljke]] sastoje iz ćelija, a [[Teodor Švan]] 1839, do istog zaključka dolazi za [[životinje]], čime postavljaju osnovu ćelijske teorije. Oni su prvi puit priznali ćelije kao ''elementarne čestice organizma''. |
== Radovi koji su prethodili ćelijskoj teoriji== | == Radovi koji su prethodili ćelijskoj teoriji== | ||
| − | Crtež ćelija plute viđenih pod mikroskopom [[Robert Huk|R. Huka]] (1635-1703), poznati britanski fizičar, matematičar i arhitekta, jedno vreme se bavio i usavršavanjem | + | Crtež ćelija plute viđenih pod mikroskopom [[Robert Huk|R. Huka]] (1635-1703), poznati britanski fizičar, matematičar i arhitekta, jedno vreme se bavio i usavršavanjem [[mikroskop]]a. Posmatrao je preseke plute pod mikroskopom i u delu ''Mikrografija'' objavljenom 1665.g. objavio rezultate tog posmatranja. Uočio je veliki broj komorica, koje podsećaju na pčelinje saće i koje su odvojene međusobno tankim pregradama. Komorice naziva ćelije (cells) i taj naziv se zadržava i do danas. Tako je prvi naziv za ćeliju dat mrtvim ćelijam od kojih se ustvari vide samo zidovi. |
| − | |||
| − | |||
| + | Kada je formulisan pojam ćelije počela su istraživanja njenih delova i sadržaja. Tako italijanski profesor medicine [[Marčelo Malpigi]] (1628-1694) se usredsređuje na istraživanja ćelijske membrane. Prvi podaci detaljnijeg sadržaja ćelije potiču od italijanskog botaničara Bonavenuti Kortija (1720-1813) koji je u ćelijama alge Hara posmatrao strujanje citoplazme (cikolozis). Škotski botaničar [[Robert Braun]] 1883. god. prvi opisuje jedro kao sastavni deo ćelije, ali ne govori o njegovim funkcijama. Češki zoolog [[Johanes Purkinje]] (1787-1869) prvi uvodi pojam protoplazma, a nemački zoolog [[Maks Šulc]] (1825-1884) postavlja svoju protoplazmatičnu doktrinu. Po toj doktrini svaka ćelija je sastavljena od mase protoplazme u kojoj se nalazi [[jedro]]. | ||
==Klasična ćelijska teorija== | ==Klasična ćelijska teorija== | ||
Šlajden i Švan postavljaju osnove ove teorije po kojoj: | Šlajden i Švan postavljaju osnove ove teorije po kojoj: | ||
*su svi organizmi građeni od ćelija; | *su svi organizmi građeni od ćelija; | ||
| − | *su ćelije osnovne jedinice života na planeti Zemlji | + | *su ćelije osnovne jedinice života na planeti Zemlji |
| − | Dvadesetak godina kasnije, tačnije 1858. godine, nemački patolog Rudolf Virhov dopunjuje ovu teoriju svojom čuvenom izrekom svaka ćelija iz ćelije (lat. Omnis cellula e cellula), koja znači da je svaka ćelija nastala deobom | + | Dvadesetak godina kasnije, tačnije 1858. godine, nemački patolog [[Rudolf Virhov]] dopunjuje ovu teoriju svojom čuvenom izrekom '''''svaka ćelija iz ćelije''''' (lat. ''Omnis cellula e cellula''), koja znači da je svaka ćelija nastala deobom postojeće ćelije, izuzev samog porekla života. |
| + | {{Više podataka|Evolucija ćelije}} | ||
==Savremene postavke ćelijske teorije== | ==Savremene postavke ćelijske teorije== | ||
Najbitnije prihvaćene savremene postavke ćelijske teorije su: | Najbitnije prihvaćene savremene postavke ćelijske teorije su: | ||
| − | *ćelija je osnovna jedinica građe živih bića | + | *[[ćelija]] je osnovna jedinica građe živih bića |
*ćelija je funkcionalna jedinica jer je funkcija organizma rezultat aktivnosti samih ćelija; svaka posebna ć | *ćelija je funkcionalna jedinica jer je funkcija organizma rezultat aktivnosti samih ćelija; svaka posebna ć | ||
*ćelija može da obavi određenu ulogu, ali češće grupa ćelija (populacija ćelija) vrši određenu funkciju | *ćelija može da obavi određenu ulogu, ali češće grupa ćelija (populacija ćelija) vrši određenu funkciju | ||
| Red 24: | Red 24: | ||
*ćelija ima sopstveni metabolizam | *ćelija ima sopstveni metabolizam | ||
{{Potpis2}} | {{Potpis2}} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | ===Literatura=== | ||
| + | *Šerban, M, Nada: Ćelija - strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001 | ||
| + | *Grozdanović-Radovanović, Jelena: Citologija, ZUNS, Beograd, 2000 | ||
| + | *Pantić, R, V: Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, beograd, 1997 | ||
| + | *Diklić, Vukosava, Kosanović, Marija, Dukić, Smiljka, Nikoliš, Jovanka: Biologija sa humanom genetikom, Grafopan, Beograd, 2001 | ||
| + | *Petrović, N, Đorđe: Osnovi enzimologije, ZUNS, Beograd, 1998. | ||
[[Kategorija:Biologija ćelije]] | [[Kategorija:Biologija ćelije]] | ||
| + | [[Kategorija:Virtuelna nastava]] | ||
Najnovija izmena na datum 26. februar 2018. u 19:24
Ćelijska teorija govori o tome da se sva živa bića sastoje iz ćelija ili barem jedne ćelije. Nemački botaničar Matijas Šlajden je 1838. god. zaključio da se sve biljke sastoje iz ćelija, a Teodor Švan 1839, do istog zaključka dolazi za životinje, čime postavljaju osnovu ćelijske teorije. Oni su prvi puit priznali ćelije kao elementarne čestice organizma.
Sadržaj
Radovi koji su prethodili ćelijskoj teoriji
Crtež ćelija plute viđenih pod mikroskopom R. Huka (1635-1703), poznati britanski fizičar, matematičar i arhitekta, jedno vreme se bavio i usavršavanjem mikroskopa. Posmatrao je preseke plute pod mikroskopom i u delu Mikrografija objavljenom 1665.g. objavio rezultate tog posmatranja. Uočio je veliki broj komorica, koje podsećaju na pčelinje saće i koje su odvojene međusobno tankim pregradama. Komorice naziva ćelije (cells) i taj naziv se zadržava i do danas. Tako je prvi naziv za ćeliju dat mrtvim ćelijam od kojih se ustvari vide samo zidovi.
Kada je formulisan pojam ćelije počela su istraživanja njenih delova i sadržaja. Tako italijanski profesor medicine Marčelo Malpigi (1628-1694) se usredsređuje na istraživanja ćelijske membrane. Prvi podaci detaljnijeg sadržaja ćelije potiču od italijanskog botaničara Bonavenuti Kortija (1720-1813) koji je u ćelijama alge Hara posmatrao strujanje citoplazme (cikolozis). Škotski botaničar Robert Braun 1883. god. prvi opisuje jedro kao sastavni deo ćelije, ali ne govori o njegovim funkcijama. Češki zoolog Johanes Purkinje (1787-1869) prvi uvodi pojam protoplazma, a nemački zoolog Maks Šulc (1825-1884) postavlja svoju protoplazmatičnu doktrinu. Po toj doktrini svaka ćelija je sastavljena od mase protoplazme u kojoj se nalazi jedro.
Klasična ćelijska teorija
Šlajden i Švan postavljaju osnove ove teorije po kojoj:
- su svi organizmi građeni od ćelija;
- su ćelije osnovne jedinice života na planeti Zemlji
Dvadesetak godina kasnije, tačnije 1858. godine, nemački patolog Rudolf Virhov dopunjuje ovu teoriju svojom čuvenom izrekom svaka ćelija iz ćelije (lat. Omnis cellula e cellula), koja znači da je svaka ćelija nastala deobom postojeće ćelije, izuzev samog porekla života.
Savremene postavke ćelijske teorije
Najbitnije prihvaćene savremene postavke ćelijske teorije su:
- ćelija je osnovna jedinica građe živih bića
- ćelija je funkcionalna jedinica jer je funkcija organizma rezultat aktivnosti samih ćelija; svaka posebna ć
- ćelija može da obavi određenu ulogu, ali češće grupa ćelija (populacija ćelija) vrši određenu funkciju
- svaka ćelija nastaje deobom prethodne postojeće ćelije;
- nasledne informacije se prilikom deobe prenose sa ćelije na ćeliju;
- ćelija je jedinica razmnožavanja, rastenja i razvića; život svakog organizma počinje od ćelije, čijim deobama, rastom i razvićem se razvija i celokupan organizam
- ćelija ima sopstveni metabolizam
Literatura
- Šerban, M, Nada: Ćelija - strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001
- Grozdanović-Radovanović, Jelena: Citologija, ZUNS, Beograd, 2000
- Pantić, R, V: Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, beograd, 1997
- Diklić, Vukosava, Kosanović, Marija, Dukić, Smiljka, Nikoliš, Jovanka: Biologija sa humanom genetikom, Grafopan, Beograd, 2001
- Petrović, N, Đorđe: Osnovi enzimologije, ZUNS, Beograd, 1998.
