Životinje

Razdeo Spongia

Razdeo Cnidaria

Razdeo Ctenophora

Razdeo Chaetognatha

Razdeo Chordata

Razdeo Hemichordata

Razdeo Priapulida

Razdeo Echinodermata

Razdeo Nematoda

Razdeo Gastrotricha

Razdeo Tardigrada

Razdeo Arthropoda

Razdeo Micrognathozoa

Razdeo Cycliophora

Razdeo Phoronida

Razdeo Entoprocta

Razdeo Mollusca

Razdeo Echiura

Životinje predstavljaju jedno od carstava domena eukariota. To su višećelijski, heterotrofni organizmi koji hranu gutaju i vare u unutrašnjosti tela. Najveći broj predstavnika ovog carstva su pokretni organizmi. Aristotel je prvi ceo organski svet klasifikovao na dva carstva - biljke i životinje. Ovakva podela se dugo zadržala, ali se nakon otkrića mikroskopa otkrio veliki broj do tada nevidljivih organizama, a produbila su se i znanja o strukturi organizama. Tako je Hekel 1866. godine uveo i novo carstvo pod nazivom Protista koje je obuhvatalo sve jednoćelijske eukarite.

Karakteristike

Carstvo životinja obuhvata eukariotske heterotrofne višećelijske organizme koji hranu gutaju i vare unutar tela. Većina predstavnika ovog carstva živih bića su pokretni organizmi. Rasprostranjene su u svim biogeografskim oblastima, a zauzimaju različite ekološke niše, pa im se zbog toga morfološke i metaboličke odlike veoma razlikuju. Ne poseduju ćelijski zid, a u ekstracelularnom matriksu poseduju molekule kolagena, integrina, proteoglikana i adhezivne glikoproteine. Između ćelija se formiraju specifične veze koje su tipa pukotinastih veza i dezmozoma. Tokom ontogenetskog razvića postoji mogućnost pokreta ćelija. Imaju zajedničke karakteristike u razviću zigota. Naime, od zigota se u procesu brazdanja formira blastula, a kod većine raslojavanjem blastule nastaje gastrula. Životinje poseduju gastralnu duplju sa jednim ili dva otvora. Ukoliko poseduju dva otvora jedan je prednji – usni, a drugi se nalazi na suprotnoj strani i naziva se analni.

Klasifikacija životinja

Danas u biologiji preovladava mišljenje da su prve linije životinja nastale pre oko 700 miliona godina, odnosno u eri prekambrijuma. Pojedini autori smatraju da su prve životinjske ćelije nastale pre oko jedne milijarde godina. Velike morfološke razlike između današnjih razdela životinja su se pojavile krajem prekambrijumske ere, odnosno u vandskoj periodi, edijakara epohi. Tada su najverovatnije postojali sledeći razdeli životinja: sunđeri, žarnjaci, mekušci, člankoviti crvi i zglavkari. Zbog prisustva visokospecijalizovanih grupa poput mekušaca i zglavkara ukazuje na to da su i u ranijim epohama postojali životinjski taksoni. Prema savremenim klasifikacionim sistemima u okviru carstva životinja se izdvaja između 30 i 40 razdela. Zbog velike raznovrsnosti prema današnjim shvatanjima možemo razlikovati tri podcarstva životinja: Parazoa, Mesozoa i Eumetazoa.

Podcarstvo Parazoa

Većina zoologa je dugo vremena u okviru Metazoa (životinja) razlikovalo dve grupe – Parazoa i Eumetazoa. U prvi podrazdeo su uključivana dva razdela Porifera i Placozoa za koje je karakteristično da nemaju tkiva ni organske sisteme. Međutim, zbog toga što između ova dva razdela nema veće citološke i morfološke sličnosti kasnije su izdvojeni u zasebne grupe Metazoa – Phagocytellozoa u koju je svrstavan samo razdeo Placozoa i Parazoa u koju je svrstavan samo razdeo Porifera. Poslednjih godina, zahvaljujući preciznijim molekularnobiološkim analizama potvrđeno je prvobitno stanovište po kome se razdeli Porifera i Placozoa objedinjuju u jednu grupu pod nazivom Parazoa.

• Razdeo Porifera. U okviru ovog razdela koji je poznat i pod nazivom sunđeri se nalaze sesilni organizmi koji naseljavaju u najvećem broju slučajeva morske ekosisteme, a samo mali broj slatkovodne. To su primitivne životinje, a njihova primitivnost se ogleda u tome što nemaju tkiva i organe, već se nalaze na ćelijskom nivou organizacije. Karakteriše ih dvoslojan telesni zid sa mnogobrojnim sitnim otvorima – porama i jednim velikim otvorom – oskulum. Ishrana je filtracionog tipa, što podrazumeva da iz okolne sredine izdvajaju, cede sitne čestice. Disanje i izbacivanje štetnih produkata metabolizma vrši se pomoću vodenog toka, i to na celokupnoj površini koja je u kontaktu sa vodom. Sunđeri se razmnožavaju bespolnim i polnim putem. Bespolno razmnožavanje se vrši pupljenjem, unutrašnjim ili spoljašnjim. Polne ćelije se obrazuju u pihtijastoj masi. Sunđeri su hermafroditni organizmi.

• Razdeo Placozoa. Ovom razdelu životinja pripada samo jedna vrsta – Trichoplax adhaerens koja naseljava sva tropska i suptropska mora i okeane i to u oblastima blizu kopna. Smatra se da je ovo najprimitivnija recentna vrsta carstva životinja. Trihoplaks je na ćelijskom nivou morfološke organizacije. Razmnožavanje je bespolno i polno. Bespolno razmnožavanje se obavlja deobom tela.

Podcarstvo Mesozoa

Predstavnici ovog podcarstva životinja su endoparaziti beskičmenjaka. Imaju vrlo jednostavnu građu što se ogleda u činjenici da nemaju unutrašnji sloj koji odgovara endodermu. Podeljena su mišljenja oko razliga zbog ovakvog stanja njihove građe. Pojedini autori misle da je uslovljeno parazitskim načinom života, a drugi da je odraz primitivnosti ove grupe. Savremeni podaci govore u prilog druge teorije. Telo vrsta grupe Mesozoa je građeno od spoljašnjeg sloja ćelija koji okružuje jednu ili više reproduktivnih ćelija i naziva se somatoderma. Od reproduktivnih ćelija se formiraju agameti, pa su prema tome ovo jedine životinje koje se razmnožavaju agametski. Obuhvata dva razdela: Dicyemida (Rhombozoa) i Orthonectida.

• Razdeo Orthonectida. U okviru ovog razdela se nalaze male životinje crvolikog izlgleda. Parazitiraju u bubrezima glavonožaca. Ne nanose veliku štetu organizmu u kome žive. Dimenzije tela se najčešće kreću oko 6 milimetara. Zanimljivo je da im se telo sastoji od stalnog broja ćelija koji se kreće do 25.

• Razdeo Dicyemida.

Podcarstvo Eumetazoa

• Razdeo Ctenophora. Mala grupa bilatelarno simetričnih marinskih organizama poznata pod nazivom rebronoše, koja vodi planktonski ili pelagijski način života, a samo mali broj vrsta živi puzeći na morskom dnu. Za njih su karakteristični organi za kretanje koji se javljaju u vidu osam meridijalnih traka koje se pružaju duž čitavog tela. Na ovim trakama se nalazi veliki broj treplji čijim radom se ovi organizmi pokreću. Hrane se drugim, sitnijim životinjama. Varenje hrane započinje u gastrovaskularnoj duplji, a završava se u ćelijama endodermisa u kojima se vrši i apsorpcija svarenih komponenti. Rebronoše su hermafroditni organizmi.
• Razdeo Cnidaria. U okviru ovog razdela životinja koji je poznat i pod nazivom žarnjaci se nalaze organizmi sa radijalnom simetrijom tela. Žarnjaci imaju diferencirana tkiva, a telo im je izgrađeno iz dva sloja između kojih se nalazi pihtijasta masa. Naziv su dobili po žarnim ćelijama koje se nalaze u spoljašnjem sloju telesnog zida i imaju ulogi u pribavljanju hrane i odbrani od predatora. Ove funkcije mogu da obavljaju zbog prisustva otrovne končaste strukture koja se u njima nalazi. Žarnjaci mogu imati skelet, bilo u vidu pojedinačnih ili međusobno povezanih igala, bilo u vidu pehara koji obavija telo. Razgranata centralna (gastrovaskularna) duplja ima ulogu u varenju hrane i u njenom raznošenju kroz telo. Nervni sistem im je difuznog (mrežastog) tipa. Za žarnjake je karakteristično da se jedna vrsta može javiti u dva različita morfološka oblika – u obliku polipa i u oblik meduze. Polip ima oblik cilindričnog meška koji je jednim krajem pričvršćen za podlogu, dok se na suprotnom kraju nalazi usni otvor okružen pipcima. Meduze imaju oblik kišobrana ili zvona na čijem se obodu nalaze pipci. Polipi se razmnožavaju bespolno, a meduze polno. Bespolno razmnožavanje je spoljašnje pupljenje koje dovodi do stvaranja malih ili velikih kolonija. Meduze su odvojenih polova. Svi žarnjaci su vodeni organizmi. Većina naseljava morske ekosisteme, a manji broj i slatkovodne. Neki žive sesilno, a ima i onih koji slobodno plivaju.
• Razdeo Acoelomorpha. Predstavnici ovog razdela su uglavnom sitni organizmi čije dimenzije se kreću između 2 mm i 2 cm. Najveći broj predstavnika živi u morskim ekosistemima intersticijelno, odnosno između čestica peska, dok manji broj vrsta živi u mulju, dok par vrsta živi planktonski. Oblik tela im je najčešće lancetast ili crvolik, a kod nekih diskoidalan. Najčešće nemaju crevni sistem, a samo mali broj vrsta ima usni otvor, a pojedine i kratko ždrelo. Ekskretorni sistem nije razvijen, a polni je bez diferenciranih gonada. Nervni sistem je difuznog tipa. Za njih je najkarakterističnija osobina da im je središnji deo tela necelularizovan, odnosno sincicijelan.
• Razdeo Chaetognatha. Ovaj razdeo obuhvata mali broj vrlo specifičnih životinja koje naseljavaju najčešće plankton, a manji broj i bentos mora. Imaju veoma široko geografsko rasprostranjenje, a vertikalna distribucija im je takođe široka. Telo ima oblik strele, providno je i izdeljano na tri regiona: glaveni, trupni i repni. Telesni zid je građen od epidermisa koji sa spoljašnje strane luči kutikulu. Epidermis je na bočnim delovima tela višeslojan, što ni kod jednog drugog razdela beskičmenjaka nije slučaj. Ispod epidermisa se nalazi celom. Interesantno je da u celomskoj tečnosti nisu nađene celomocite. Nervni sistem je ganglionaran. Respiratorni, krvni i ekskretorni sistem kod njih nisu razvijeni što se objašnjava malim dimenzijama tela, odnosno nanizmom. Svi predstavnici razdela Chaetognatha su hermafroditni organizmi.
• Razdeo Chordata. Ovaj razdeo obuhvata veliki broj celomskih deuterostomija. U morfološkom pogledu hordatima su zajedničke četiri karakteristike koje ih odvajaju od drugih razdela životinja: savitljiv osovinski potporni organ nazvan horda, nerva cev koja se nalazi iznad horde (cevast nervni sistem), bočno postavljene i simetrično raspoređene kesaste tvorevine na bokovima ždrelnog dela creva, mišićavi repni region tela koji se nalazi iza analnog otvora. Ostale morfološke karakteristike hordata koje dele sa beskičmenjacima su: stupanj gastrule u toku embrionalnog razvića koja se u osnovi sastoji od tri klicina lista, celomska duplja, bilateralna simetričnost, proces cefalizacije, unutrašnji skelet koji najvećim delom nastaje od mezoderma, segmentna organizacija nekih delova tela.
• Razdeo Hemichordata. Ovaj razdeo obuhvata mali broj vrsta koje naseljavaju morske ekosisteme. Prema karakteristikama predstavljaju prelaznu grupu između beskičmenjaka i hordata. Za njih je karakteristično da poseduju stomohordu, organ sličan hordi kod hordata. Na ždrelu se nalaze škržni prorezi, a jedan deo nervnog stabla je cevast. Njihova larva koja je nazvana tornaria je veoma slična larvi kod predstavnika razdela bodljokožaca. Telo im je podeljeno na tri regiona: proboscis, oglicu i trup.
• Razdeo Echinodermata. Ovaj razdeo obuhvata nesegmentisane celomske deuterostomije, bez diferenciranog glavenog regiona nazvane bodljokožci. Odlikuje ih radijalna, petozračna simetrija. Na njihovom telu se razlikuje usna strana, u čijem se centru nalazi usni otvor, i nasuprot njoj strana na kojoj se nalazi analni otvor. Skelet je unutrašnji, mezodermalnog porekla. Skelet je izgrađen od pločica sa kojima su pokretno zglobljene bodlje. Osim bodlji, sa pločica polaze i mali izraštaji u obliku štipaljki koje služe za zaštitu i hvatanje sitnih organizama, a nazvani su pedicelarije. Za bodljokožce je karakteristično prisustvo posebnog sistema kanala ispunjenih tečnošću, koji imaju ulogu u kretanju, a naziva se ambulakralni sistem. Disanje se vrši celom površinom tela, pomoću škrga ili preko drugih posebno diferenciranih organa. Krvni sitem je otvorenog tipa, a nema posebno diferenciranih organa za izlučivanje. Odvojenih su polova. Isključivo su morski organizmi.
• Razdeo Xenoturbellida. Prema savremenim shvatanjima u okviru ovog razdela se nalazi samo jedan rod – Xenoturbella sa dve vrste. To su bilateralno simetrične životinje crvolikog izgleda. Naseljavaju morske ekosisteme, a do danas su pronađene blizu obala Švedske, Škotske i Islanda. Starije analize su govorile u prilog hipotezi da su ovi organizmi srodni mekušcima, ali najnoviji podaci dovode do zaključka da razdeo Xenoturbellida predstavlja bazalnu kladu grupe Ambulacraria. Hrane se jajima i larvama školjki. Predstavnici ovog razdela imaju izuzetno jednostavan plan građe. Naime, nemaju diferenciran mozak, crevni sistem je aproktan, ekskretorni sistem nije prisutan, gonade nisu diferencirane, a nervni sistem je difuznog tipa. U organizmu se nalazi statocist koji sadrži ćelije sa bičevima. To su sitne životinje čije dimenzije ne prelaze četiri centimetra.
• Razdeo Vetulicolia. Ovaj razdeo obuhvata manji broj izumrlih organizama koji su živeli u karbonu. Predstavljaju najverovatnije bazalnu kladu deuterostomija. Njihovo telo je podeljeno na dva regiona. Prednji je upadljivo veći i na njemu se nalazi veliki usni otvor i niz od pet proreza ovalnog oblika za koje se pretpostavlja da su škrge. Između dva telesna regiona se nalazi suženje.
• Razdeo Kinorhyncha. Predstavnici ovog razdela su pseudocelomatni organizmi koji naseljavaju morsko dno. Nalaženi su u svim svetskim morima, a najveći broj vrsta naseljava litoralnu zonu mora. To su sitni organizmi, čije dimenzije retko prelaze 1 milimetar. Telesni zid je građen od sincicijelnog epidermisa koji spolja luči kutikulu. Kutikula je diferencirana u prstenaste pločice nazvane zoniti. Zbog prisustva ovih zonita telo predstavnika ovog razdela izgleda kao da je segmentisano. Na glavenom zonitu se nalaze kukice koje okružuju usni otvor. Poseduju euproktno crevo. Hrane se sitnim organskim česticama ili algama. Nervni sistem im je vrpčastog tipa. Ekskretorni sistem je građen od para protonefridija. Predstavnici razdela Kinorhyncha su odvojenih polova.
• Razdeo Loricifera. To su sitni pseudocelomatni organizmi koji naseljavaju morske ekosisteme. Dimenzije tela ne prelaze pola milimetra. Do danas je pronađeno oko pedeset vrsta svrstanih u sedam rodova. Crevni sistem je euproktan, a nervni sistem je vrpčast. Ekskretorni sistem je građen od para protonefridija. Predstavnici razdela Loricifera su odvojenih polova.
• Razdeo Priapulida. Ovo je mala grupa koja obuhvata nesegmentisane bilateralno simetrične protostomije koje naseljavaju mora severne hemisfere, sa izuzetkom malog broja vrsta koje su nađene u tropskim morima. Telo im je crvolikog i cilindričnog oblika, a dimenzije tela manjeg broja vrsta iznose nekoliko milimetara, najvećeg broja vrsta oko 10 centimetara, a kod najkrupnijih vrsta oko 30 centimetara. Telesni zid je građen od jednoslojnog epidermisa koji spolja luči kutikulu. Crevni sistem je euproktan i diferenciran na prednje, srednje i zadnje crevo. Respiratorni i krvni sistem nije diferenciran, a ekskretorni je protonefridijalnog tipa. Nervni sistem se sastoji od okolousnog prstena i trbušne nervne vrpce. Predstavnici razdela Priapulida su odvojenih polova.
• Razdeo Nematoda.
• Razdeo Nematomorpha.
• Razdeo Lobopodia. Ovo je grupa slabo proučenih izumrlih životinja koja se često smatra bazalnom grupom zglavkara. Najstariji ostaci ovih životinja potiču iz ranog karbona. To su segmentisani organizmi koji najčešće imaju ekstremitete koji se završavaju sa kukastim kandžicama. Većina predstavnika razdela Lobopodia su veličine 5-25 cm. Način života predstavnika razdela koji su postojali u karbonu je u velikoj meri nepoznat. Neke vrste su najverovatnije bile grabljivice koje su se hranile drugim životinjama. Fosilni ostaci iz karbona upućuju na to da su ovi organizmi u tom periodu dostigli znatan stepen biološke raznovrsnosti, koji je drastično smanjen tokom ordovicijuma. Ovaj razdeo je filogenetski blizak razdelu zglavkara, pa je moguće da su se zglavkari razvili iz ove grupe. Razdeo Lobopodia je u nešto daljim filogenetskim odnosima sa razdelom Tardigrada.
• Razdeo Onychophora.
• Razdeo Tardigrada.
• Razdeo Arthropoda.
• Razdeo Platyhelminthes. Vrste ovog razdela su bilateralno simetrične, jako dorziventralno spljoštene životinje poznate pod nazivom pljosnati crvi. Uglavnom su malih dimenzija tela, a cefalizacija je izražena. To su troslojne životinje čiji se mezoderm diferencira od endoderma, a prema mišljenju Fedetova delimično i od ektoderma. Od dela mezoderma nastaje parenhim koji ispunjava prostore između organa. Kod njih se diferencira kožnomišićni mešak kojeg čini epidermis i slojevita muskulatura ispod njega. Crevo je aproktno, a diferencirano je na prednje i srednje. Respiratorni i krvni sistem nije diferenciran, a ekskretorni je u obliku protonefridija. Nervni sistem pljosnatih crva je vrpčastog tipa. To su uglavnom hermafroditni organizmi čiji je polni sistem vrlo složene građe. Neke vrste žive slobodno, a mnoge su paraziti.
• Razdeo Myzostomida.
• Razdeo Gastrotricha. Obuhvata mali broj pseudocelomata koji naseljavaju slatke i slane vode. Obično žive između čestica peska, odnosno intersticijelno. Zbog takvog načina života telo im je najčešće trouglasto spljošteno. Za ove životinje je karakteristično da na zadnjem delu tela imaju izraštaje kojima se oslanjaju, pričvršćuju ili hodaju po podlozi. Prema nekim podacima na njima se nalaze i taktilna čula. Crevni sistem je euproktan i diferenciran na usta, ždrelo (prednje crevo), srednjeg i zadnjeg creva.
• Razdeo Rotifera. Ogromna većina vrsta ovog razdela naseljava slatke, a manji broj vrsta slane vode, a pojedine su prilagođene na život u zemljištu. Naseljavaju sve zoogeografske oblasti. Kod mnogih predstavnika oko tela postoje diferencirane kućice, lorike i slične tvorevine. Telo je diferencirano na glaveni, vratni, trupni i nožni deo. Na glavenom delu se nalazi usni otvor i rotatorni aparat. Rotatorni aparat je sistem kružno raspoređenih cilija oko usnog otvora. Vrat je obično suženje iza glave i kod mnogih nije izražen. Trupni region je najobimniji, obično buretastog oblika, a u njemu se nalaze gotovo svi organi. Noga je najčešće dvograna, na vrhovima sa cementnim žlezdama čijim sekretima se neke vrste pričvršćuju za podlogu. Telesni zid je građen od sincicijelnog epidermisa. U ždrelu se nalazi aparat za žvakanje koji se naziva mastaks. Većina vrsta ima crevo euproktnog tipa, a kod nekih se sekundarno javlja aproktno crevo. Nervni sistem je ganglionarno-vrpčast. Predstavnici razdela Rotifera imaju odvojene polove. Polni dimorfizam je vrlo izražen.
• Razdeo Acanthocephala. Ovaj razdeo obuhvata oko 500 pseudocelomata čije dimenzije se uglavnom kreću oko 2,5 centimetara, a oblik tela im je vretenast, cilindričan ili ovalan. Telo je diferencirano na glavu (proboscis) i trup. Na glavi se nalaze brojne hitinske kukice, a trup je izdužen uglavnom znatno širi od glave. Trup je kod većine vrsta sa jasno prstenastim zadebljanjima kutikule što ostavlja utisak segmentiranosti. Crevni, respiratorni i krvni sistem nisu razvijeni. Ekskretorni sistem takođe nije razvijen, što je sekundarna pojava, jer se kod pojedinih predstavnika sreću izmenjene protonefridije. Polni sistem je gonohoristički.
• Razdeo Gnathostomulida. Ovaj razdeo obuhvata oko 100 vrsta koje naseljavaju mora. Žive u pesku ili mulju gde je količina sumporvodonika i drugih sulfida povećana. Oni su gusto zbijeni u morskom pesku u kome nema kiseonika. Neki od njih zahtevaju anaerobnu respiraciju. Mnoge do sada opisane vrste su kosmopoliti. Telo im je sitno i nesegmentisano, obično dugo 0,3-0,5 mm, mada su nađene vrste čije je telo dugo i 4 mm. U ustima imaju hitinsku pločicu, a u ždrelu hitinske vilice. Vilice im služe da strižu alge i bakterije sa zrna peska pošto žive intereticijalno. Epidermis je građen od ćelija koje imaju po jedan bič (ili po pojedinim autorima ciliju). Protonefridijalni sistem im je vrlo proste građe i sastoji se od brojnih dvojnih ćelija. Predstavnici razdela Gnathostomulida nemaju strukture za ekskreciju, cirkulaciju i za razmenu gasova, ali poseduju epidermalne kanale koji obavljaju njihovu funkciju. Crevo im je cevasto ili kesasto. Polni sistem predstavnika ovog razdela je hermafroditan.
• Razdeo Micrognathozoa. Ovom razdelu pripada samo vrsta Limnognatha maerski. To je mikroskopska životinja koja je otkrivena 1994. u homeotermnim izvorima na jednom ostrvu blizu Grenlanda. Sa prosečnom dužinom koja iznosi oko desetine milimetra predstavlja jednu od najmanjih životinja koja je danas poznata. Ova vrsta ima veoma složen aparat za mehaničko sitnjenje hrane izgrađen od petnaest elemenata koji su povezani ligamentima i mišićima. U glavenom regionu se nalazi krupna ganglija od koje prema zadnjem delu tela polaze parovi nerava koji su smešteni na ventralnoj strani tela. Sve odrasle jedinke poseduju isključivo ženske polne organe.
• Razdeo Cycliophora. Ovaj razdeo obuhvata nekoliko vrsta koje naseljavaju morske ekosisteme. Prva vrsta je opisana 1995. godine. Telesna duplja im je pseudocelom. Dimenzije tela im se kreću oko 0,35 milimetara. Imaju složen životni ciklus koji je slabo proučen. U toku životnog ciklusa se smenjuje nekoliko stadijuma koji se razlikuju prema morfološkim i ekološkim karakteristikama. Smena bespolne i polne generacije ovaj razdeo čini jedinstvenom grupom životinja. Na čekinjama škampa živi sesilni stadijum koji se aktivno rani. Za čekinje su spojene dobro razvijenim adhezivnim diskom. Na disk se nastavlja kratka drška, a na nju buretasto telo. Na distalnom delu tela se nalazi usni otvor koji je okružen vencem cilija. Iza usta, bočno, nalazi se analni otvor. Stadijum hranjenja su ustvari ženke koje na sebi nose patuljaste mužjake, a u sebi pupoljke koji se posle degeneracije stadijuma hranjenja oslobađaju i slobodno plivaju dok se ne pričvrste za čekinje škampa.
• Razdeo Sipuncula. Ovaj razdeo obuhvata oko 320 vrsta koje naseljavaju uglavnom priobalni deo mora koji je pokriven muljem, a pojedine vrste se sreću i na znatno većim dubinama. Na telu se razlikuje proboscis i trup. Proboscis je uži od trupa i pomoću mišića retraktora može da se uvuče u trup koji je širok, nesegmentisan, mada je kod pojedinih vrsta kutikula na njemu poprečno naborana pa se stiče utisak segmentisanosti. Za ove životinje je specifično da delovi celomske duplje zalaze u vidu kanala u telesni zid. Crevni sistem je potkovičastog oblika. Hrane se organskim česticama iz peska i mulja. Respiratorni i krvni sistem nije diferenciran. Ekskretorni sistem čine metanefridije. Polni sistem je gonohoristički.
• Razdeo Hyolitha. Predstavnici ovog razdela su zagonetne životinje koje se karakterišu kupastom ljušturom. Sve vrste su izumrle i poznate su zahvaljujući fosilnim ostacima koji datiraju iz paleozojske ere. Dimenzije većine vrsta se kreću između jednog i četiri centimetra. Na poprečnom preseku su trouglastog ili elipsoidnog oblika. Neke vrste imaju prstenove ili pruge na ljušturi. Pojedini zoolozi ih svrstavaju u razdeo mekušaca.
• Razdeo Nemertina. U okviru ovog razdela se nalaze životinje koje uglavnom naseljavaju hladna mora severne i južne hemisfere, a u tropskim morima su znatno ređe. Par vrsta naseljava slatkovodne ekosisteme, a manji broj naseljava i zemljište. Većina predstavnika živi slobodno, a nekoliko vrsta su paraziti i komensali. Telo predstavnika razdela Nemertina je uzano, tanko i kod većine u preseku okruglo. Diferencirano je na glaveni i trupni region. Ćelije parenhima su međusobno spojene i formiraju sincicijum. Imaju crevo euproktnog tipa. Ove životinje su grabljivice. Respiratorni sistem nije posebno diferenciran, a krvni je zatvorenog tipa. Ekskretorni sistem je protonefridijalan, a nervni vrpčast. Najveći broj vrsta je odvojenih polova, a manji broj su hermafroditi. Oplođenje je spoljašnje. Za predstavnike razdela Nemertina je karakteristična velika sposobnost regeneracije.
• Razdeo Phoronida. Ovaj razdeo obuhvata mali broj savremenih predstavnika, a fosilni ostaci datiraju iz ranog Paleozoika. Žive sesilno na morskom dnu, krečnjačkoj podlozi ili na ljušturama. Naseljavaju priobalni deo mora. Epidermis oko tela luči cevčice. Telo ovih beskičmenjaka je crvoliko, cilindrično, ali sa svim karakteristikama bilateralne simetrije. Većina vrsta gradi kolonije u kojima su jedinke nezavisne. Crevni sistem je potkovičastog oblika. Respiratorni sistem nije razvijen. Krvni sistem je relativno dobro razvijen, zatvorenog je tipa. Ekskretorni sistem je građen od para metanefridija. Nervni sistem je dosta jednostavne građe. Većina vrsta su hermafroditi, a samo mali broj ima gonohoristički polni sistem, ali bez izraženog polnog dimorfizma.
• Razdeo Bryozoa.
• Razdeo Entoprocta. Ovaj razdeo obuhvata mali broj vrsta koje naseljavaju najčešće morske, a mali broj vrsta slatke vode. Sitne su i većina vrsta obrazuje kolonije, a samo su neke solitarne. Predstavnici razdela Entoprocta žive sesilno, pričvršćene diskom za podlogu. Disk se nastavlja u dugu tanku dršku na čijem vrhu se nalazi proširenje sa tentakulama nazvano kaliks. Crevni sistem je potkovičastog oblika, a diferenciran je na usta, jednjak, želudac, zadnje crevo i analni otvor. Epitel creva je cilijaran. Hrane se detritusom, algama i nanoplanktonom. Respiratorni i krvni sistem nije razvijen. Ekskretorni sistem čine protonefridije. Nervni sistem je vrpčast sa radijalnim nervnim vrpcama. Većina vrsta su gonohoristi, a samo neke su hermafroditne. Razmnožavaju se i pupljenjem prilikom čega nastaju kolonije. Karakteriše ih velika moć regeneracije.
• Razdeo Brachiopoda. Ovaj razdeo obuhvata isključivo morske celomske životinje koje naseljavaju priobalne delove mora. Telo im je zatvoreno u dvokapku ljušturu. Poznat je mali broj recentnih vrsta, a izumrlih oko 30.000. Recentne vrste su malih dimenzija, a među izumrlim ima krupnih vrsta čije dimenzije se kreću do 40 centimetara. Većinu predstavnika odlikuje sesilan način života. Mekani deo tela je pokriven kožnim naborom koji se naziva plašt. Crevni sistem je kod većine euproktan, a kod nekih je sekundarno aproktan. Hrane se sitnim planktonskim beskičmenjacima, algama i detritusom. Respiracija se obavlja uglavnom površinom plašta i ručicama lofofora. Imaju otvoren krvni sistem. Ekskretorni sistem je građen od jednog ili dva para tipičnih metanefridija. Nervni sistem je ganglionarno-vrpčast. Polni sistem je kod većine vrsta gonohoristički, a samo par vrsta je hermafroditan.
• Razdeo Mollusca. Ovaj razdeo poznat i pod nazivom mekušci obuhvata oko 130.000 recentnih vrsta koje naseljavaju sve tipove voda, a manji broj kopno. Imaju mekano, bilateralno simetrično, nesegmentisano telo. Telo je diferencirano na glavu, trup i stopalo. Ljuštura je sastavljena od organskih i neorganskih materija. Sa leđne strane trupa polazi poseban kožni nabor koji je nazvan plašt. Između plašta i tela se nalazi prostor nazvan plaštana duplja koja ima ulogu u razmeni gasova, ishrani i kretanju. U ždrelu imaju nazubljenu pločicu (trenicu) koja služi za struganje hrane. Kao organi za disanje kod nekih funkcionišu škrge, kod drugih pluća, a pojedini dišu čitavom površinom tela. Transportni sistem je otvoren. Izlučivanje se vrši pomoću bubrega izgrađenih od metanefridija. Mekušci su gonohoristi ili hermafroditi.
• Razdeo Annelida. Razdeo člankovitih crva obuhvata oko 9000 vrsta koje najčešće naseljavaju slane vode, manji broj slatke vode, a znatan boj vrsta se prilagodio životu na kopnu. To su bilateralno simetrične celomske protostomije čija je najmarkantnija karakteristika je homonomna segmentacija. Njihovo telo je diferencirano na tri regiona: glavu, trup i pigidijum. Crevni sistem je euproktan i u obliku prave cevi, a diferenciran je na prednje, srednje i zadnje crevo. Respiratorni sistem je slabo razvijen, pa se respiracija kod većinepredstavnika obavlja celom površinom tela. Krvni sistem je zatvorenog tipa. Ekskretorni sistem je kod većine vrsta metanefridijalan, a kod najprimitivnijih je protonefridijalan. Nervni sistem je lestvičast. Polni sistem je kod primitivnih vrsta gonohoristički, a kod progresivnijih se sekundarno javlja hermafroditizam.
• Razdeo Pogonophora.
• Razdeo Echiura. Ovaj razdeo obuhvata mali broj vrsta koje naseljavaju morsko dno. Telo im je crvoliko, nesegmentisano i bez nastavaka, a pretpostavlja se da su njihovi preci imali nastavke u vidu parapodija i heta, ali su usled zarivajućeg i skrivenog načina života iščezli. Telesni zid je izgrađen od kutikule i epidermisa. Crevni sistem je euproktan i ima oblik jako izuvijane cevi, tako da je dužina creva kod nekih vrsta desetak puta veća od dužine tela. Respiratorni sistem nije diferenciran. Krvni sistem je zatvorenog tipa i dobro je razvijen. Ekskretornu funkciju vrše analni meškovi. Na njima se nalaze levkasta proširenja za koja se smatra da su homologa nefrostomima metanefridija kod člankovitih crva. Pored ovih struktura ekskreciju obavljaju i metanefridije koje nefromiksijom predstavljaju i odvode polnih ćelija pa se označavaju kao polne metanefridije. Nervni sistem je skoro vrpčast i građen od okoloždrelnog nervnog prstena na koji se unazad nastavlja trbušna vrpca. Polni sistem je gonohoristički.

Za više podataka pogledati Klasifikacija životinja

Autor teksta:

prezentacija