Razlika između izmena na stranici „Ahondroplazija”
| (14 međuizmena istog korisnika nije prikazano) | |||
| Red 1: | Red 1: | ||
| − | [[Slika:Lili1.jpg| | + | [[Slika:Lili1.jpg|100px|d|mini|Osobe sa ahondroplazijom]] |
| − | '''Ahondroplazija''' | + | '''Ahondroplazija''' je oblik patuljastog rasta, oboljenje koje se nasleđuje [[autozomno-dominantno nasleđivanje|autozomno-dominantno]]. Dominantna [[mutacija]] gena na autozomnom [[hromozom 4 (čovek)|hromozomu 4]] uzrokuje jako skraćene kostiju udova, dok su kosti trupa normalne, a lobanja povećana sa izbačenim čelom. Osobe su normalne inteligencije i dužine života. Izraženo je odmah po rođenju. Učestalost ove bolesti je kod jednog na 15.000 do 40.000 novorođenčadi. |
| + | [[Slika:Achondroplasia.jpg|150px|d|mini|Beba sa ahondroplazijom: velika glava, normalan trup, skraćeni udovi, trograni prsti šake ]] | ||
| + | ==Klinička slika== | ||
| + | Ahondroplazija je posledica poremećaja u razvoju kostiju. Iako sam naziv bukvalno znači ''bez hrskavice'', problem nije u formiranju hrskavice već u njenoj transformaciji u kosti (proces okoštavanja), naročito dugih kostiju ruku i nogu. | ||
| − | ==Mutacija FGFR3 gena == | + | Sve osobe su niskog rasta.Prosečna visina odraslog muškarca je 131 cm, a žene 124 cm. Kosti trupa su normalne dužine dok su kosti udova skraćene, posebno kosti nadlakta i butne kosti. Pored toga pokreti lakatnog zgloba su ograničeni. Prsti su obično kratki i domali i srednji prst mogu da se razilaze što šakama daje trograni (trozub) izgled. Glava je uvećana (macrocephaly) sa istaknutim čelom. |
| − | Najčešći uzrok ahondroplazije je mutacija gena FGFR3 koji se nalazi na kratkom kraku [[hromozom 4 (čovek)|hromozoma broj 4]]. Gen FGFR3 kodira receptore faktora rasta | + | |
| + | Zdravsveni problemi osoba sa ahondroplazijom su: | ||
| + | |||
| + | *disanje se usporava ili zaustavlja na kratko vreme (apnea) | ||
| + | *gojaznost | ||
| + | *infekcije uha | ||
| + | *lordoza (deformitet kičmenog stuba koji predstavlja povećanje lumbalne krivine) | ||
| + | *u odraslom i starijem dobu se javljaju bolovi u leđima što može prouzrokovati teškoće u hodanju | ||
| + | |||
| + | Ahonroplazija je najčešći oblik patuljastog rasta. Javlja se sa učesatalošću od 1:15.000-40.000 novorođenčadi. | ||
| + | |||
| + | ==Mutacija FGFR3 gena== | ||
| + | [[Slika:Autozomno dominantno nasledjivanje.jpg|270px|mini|right|Bolesni roditelji, heterozigoti mogu dobiti zdravo dete sa verovatnoćom od 25%]] | ||
| + | [[Slika:Autozomno dominantno b.jpg|mini|270px|right|Kada je samo jedan roditelj oboleo, verovatnoća rađana zdravog deteta je 50%]] | ||
| + | Najčešći uzrok ahondroplazije je mutacija gena FGFR3 koji se nalazi na kratkom kraku [[hromozom 4 (čovek)|hromozoma broj 4]]. Gen FGFR3 kodira receptore faktora rasta [[fibroblast]]a (FGFRs - Fibroblast Growth Factors Receptors). Faktori rasta fibroblasta imaju ulogu u deobi ćelija, njihovoj migraciji i diferencijaciji za vreme [[E|embriogeneze]]. Ovi faktori se nalaze van [[ćelija]] i procesom '''signalizacije''' (signalne transdukcije) preko transmembranskih receptora regulišu deobu i digferencijaciju ćelije. [[Mutacija]] se dešava na transmembranskom (TM) domenu ovog gena ili jako blizu njega i dovodi do zamene aminokiseline [[glicin]] aminokiselinom [[arginin]]. Arginin se inače nikada ne nalazi u [[ćelijska membrana|ćelijskoj membrani]] zdravih osoba. Koji je mehanizam delovanja ove mutacije na poremećaj u razviću skeleta udova nije sasvim razjašnjen. | ||
| + | |||
| + | ==Nasleđivanje== | ||
| + | Bolest se nasleđuje autozomno dominantno i gen ima potpuno '''probojnost''' (penetrantnost), zbog čega se uvek manifestuje kod [[H|heterozigota]] (genotip '''A'''a, mutacija je prisutna samo na jednom hromozomu 4). Homozigoti (imaju na oba hromozoma 4 ovu mutaciju) imaju jako poremećen razvoj kostiju pa su najčešće mrtvorođeni ili umiru brzo nakon rođenja od respiratorne insuficijencije. | ||
| + | |||
| + | Oko 20% osoba sa ahondroplazijom je na ovaj način nasledilo mutaciju od svojih roditelja, dok ostalih 80% su imali roditelje normalne visine (zdrave). Kod njih se javila nova mutacija FGFR3 gena u toku [[gametogeneza|gametogeneze]] roditelja. Sve nove mutacije gena dešavaju se na hromozomu 4 koji potiče od oca pa je stopa mutacije 1 : 10.000 kod [[spermatogeneza|spermatogeneze]]. Koliko se za sada zna nove mutacije se ne dešavaju u [[oogeneza|oogenezi]]. | ||
| + | ===Mendelova pravila nasleđivanja=== | ||
| + | Na autozomno-dominantan način nasleđivanja mogu se primeniti [[Mendelova pravila nasleđivanja]]. | ||
| + | |||
| + | Tako, ako su u braku obolele osobe i obe su heterozigoti za gen koji determiniše to oboljenje, onda se u potomačkoj F1 generaciji javljaju dva fenotipa – oboleli i zdravi potomci u odnosu 3:1, s napomenom da je homozigotna kombinacija dominantnih alela (A*A*) najčešće letalna (šema A). Ako su u braku obolela osoba, koja je heterozigot, i zdrava osoba onda se u F1 generaciji javljaju oboleli i zdravi potomci u odnosu 1:1 (50% : 50%)- šema B. | ||
| + | {{Više podataka|Autozomno-dominantno nasleđivanje}} | ||
==Literatura== | ==Literatura== | ||
| − | *Tucić, N, Matić, Gordana: O genima i ljudima, Centar za primenjenu psihologiju, Beograd, 2002. | + | |
| − | *Marinković, D, Tucić, N, Kekić, V: Genetika, Naučna knjiga, Beograd | + | *Emeri, Alan, E. H (2009):Emerijevi osnovi medicinske genetike, Data Status, Beograd |
| − | *Tatić, S, Kostić, G, Tatić, B: Humani genom, ZUNS, Beograd, 2002. | + | *Tucić, N, Matić, Gordana: O genima i ljudima, Centar za primenjenu psihologiju, Beograd, 2002. |
| − | *Matić, Gordana: Osnovi molekularne biologije, Zavet, Beograd, 1997. | + | *Marinković, D, Tucić, N, Kekić, V: Genetika, Naučna knjiga, Beograd |
| − | *Ridli, M: Genom - autobiografija vrste u 23 poglavlja, Plato, Beograd, 2001. | + | *Tatić, S, Kostić, G, Tatić, B: Humani genom, ZUNS, Beograd, 2002. |
| − | *Prentis S: Biotehnologija, Školska knjiga, Zagreb, 1991. | + | *Matić, Gordana: Osnovi molekularne biologije, Zavet, Beograd, 1997. |
| − | *Dumanović, J, marinković, D, Denić, M: Genetički rečnik, Beograd, 1985. | + | *Ridli, M: Genom - autobiografija vrste u 23 poglavlja, Plato, Beograd, 2001. |
| − | *Kosanović, M, Diklić, V: Odabrana poglavlja iz humane genetike, Beograd, 1986. | + | *Prentis S: Biotehnologija, Školska knjiga, Zagreb, 1991. |
| − | *Lazarević, M: Ogledi iz medicinske genetike, beograd, 1986. | + | *Dumanović, J, marinković, D, Denić, M: Genetički rečnik, Beograd, 1985. |
| − | *Švob, T. i sradnici: Osnovi opće i humane genetike, Školska knjiga, Zagreb, 1990 | + | *Kosanović, M, Diklić, V: Odabrana poglavlja iz humane genetike, Beograd, 1986. |
| − | [[Kategorija:Genetika]]{{Potpis2}} | + | *Lazarević, M: Ogledi iz medicinske genetike, beograd, 1986. |
| + | *Švob, T. i sradnici: Osnovi opće i humane genetike, Školska knjiga, Zagreb, 1990 [[Kategorija:Genetika]] | ||
| + | {{Potpis2}} | ||
| + | |||
[[Kategorija:Humana genetika]] | [[Kategorija:Humana genetika]] | ||
[[Kategorija:Medicinska genetika]] | [[Kategorija:Medicinska genetika]] | ||
Najnovija izmena na datum 6. maj 2019. u 18:19
Ahondroplazija je oblik patuljastog rasta, oboljenje koje se nasleđuje autozomno-dominantno. Dominantna mutacija gena na autozomnom hromozomu 4 uzrokuje jako skraćene kostiju udova, dok su kosti trupa normalne, a lobanja povećana sa izbačenim čelom. Osobe su normalne inteligencije i dužine života. Izraženo je odmah po rođenju. Učestalost ove bolesti je kod jednog na 15.000 do 40.000 novorođenčadi.
Sadržaj
Klinička slika
Ahondroplazija je posledica poremećaja u razvoju kostiju. Iako sam naziv bukvalno znači bez hrskavice, problem nije u formiranju hrskavice već u njenoj transformaciji u kosti (proces okoštavanja), naročito dugih kostiju ruku i nogu.
Sve osobe su niskog rasta.Prosečna visina odraslog muškarca je 131 cm, a žene 124 cm. Kosti trupa su normalne dužine dok su kosti udova skraćene, posebno kosti nadlakta i butne kosti. Pored toga pokreti lakatnog zgloba su ograničeni. Prsti su obično kratki i domali i srednji prst mogu da se razilaze što šakama daje trograni (trozub) izgled. Glava je uvećana (macrocephaly) sa istaknutim čelom.
Zdravsveni problemi osoba sa ahondroplazijom su:
- disanje se usporava ili zaustavlja na kratko vreme (apnea)
- gojaznost
- infekcije uha
- lordoza (deformitet kičmenog stuba koji predstavlja povećanje lumbalne krivine)
- u odraslom i starijem dobu se javljaju bolovi u leđima što može prouzrokovati teškoće u hodanju
Ahonroplazija je najčešći oblik patuljastog rasta. Javlja se sa učesatalošću od 1:15.000-40.000 novorođenčadi.
Mutacija FGFR3 gena
Najčešći uzrok ahondroplazije je mutacija gena FGFR3 koji se nalazi na kratkom kraku hromozoma broj 4. Gen FGFR3 kodira receptore faktora rasta fibroblasta (FGFRs - Fibroblast Growth Factors Receptors). Faktori rasta fibroblasta imaju ulogu u deobi ćelija, njihovoj migraciji i diferencijaciji za vreme embriogeneze. Ovi faktori se nalaze van ćelija i procesom signalizacije (signalne transdukcije) preko transmembranskih receptora regulišu deobu i digferencijaciju ćelije. Mutacija se dešava na transmembranskom (TM) domenu ovog gena ili jako blizu njega i dovodi do zamene aminokiseline glicin aminokiselinom arginin. Arginin se inače nikada ne nalazi u ćelijskoj membrani zdravih osoba. Koji je mehanizam delovanja ove mutacije na poremećaj u razviću skeleta udova nije sasvim razjašnjen.
Nasleđivanje
Bolest se nasleđuje autozomno dominantno i gen ima potpuno probojnost (penetrantnost), zbog čega se uvek manifestuje kod heterozigota (genotip Aa, mutacija je prisutna samo na jednom hromozomu 4). Homozigoti (imaju na oba hromozoma 4 ovu mutaciju) imaju jako poremećen razvoj kostiju pa su najčešće mrtvorođeni ili umiru brzo nakon rođenja od respiratorne insuficijencije.
Oko 20% osoba sa ahondroplazijom je na ovaj način nasledilo mutaciju od svojih roditelja, dok ostalih 80% su imali roditelje normalne visine (zdrave). Kod njih se javila nova mutacija FGFR3 gena u toku gametogeneze roditelja. Sve nove mutacije gena dešavaju se na hromozomu 4 koji potiče od oca pa je stopa mutacije 1 : 10.000 kod spermatogeneze. Koliko se za sada zna nove mutacije se ne dešavaju u oogenezi.
Mendelova pravila nasleđivanja
Na autozomno-dominantan način nasleđivanja mogu se primeniti Mendelova pravila nasleđivanja.
Tako, ako su u braku obolele osobe i obe su heterozigoti za gen koji determiniše to oboljenje, onda se u potomačkoj F1 generaciji javljaju dva fenotipa – oboleli i zdravi potomci u odnosu 3:1, s napomenom da je homozigotna kombinacija dominantnih alela (A*A*) najčešće letalna (šema A). Ako su u braku obolela osoba, koja je heterozigot, i zdrava osoba onda se u F1 generaciji javljaju oboleli i zdravi potomci u odnosu 1:1 (50% : 50%)- šema B.
Literatura
- Emeri, Alan, E. H (2009):Emerijevi osnovi medicinske genetike, Data Status, Beograd
- Tucić, N, Matić, Gordana: O genima i ljudima, Centar za primenjenu psihologiju, Beograd, 2002.
- Marinković, D, Tucić, N, Kekić, V: Genetika, Naučna knjiga, Beograd
- Tatić, S, Kostić, G, Tatić, B: Humani genom, ZUNS, Beograd, 2002.
- Matić, Gordana: Osnovi molekularne biologije, Zavet, Beograd, 1997.
- Ridli, M: Genom - autobiografija vrste u 23 poglavlja, Plato, Beograd, 2001.
- Prentis S: Biotehnologija, Školska knjiga, Zagreb, 1991.
- Dumanović, J, marinković, D, Denić, M: Genetički rečnik, Beograd, 1985.
- Kosanović, M, Diklić, V: Odabrana poglavlja iz humane genetike, Beograd, 1986.
- Lazarević, M: Ogledi iz medicinske genetike, beograd, 1986.
- Švob, T. i sradnici: Osnovi opće i humane genetike, Školska knjiga, Zagreb, 1990
