Distribucija i abudanca
Sadržaj
Distribucija i abudanca
Biogeografski i ekološki veoma je važna činjenica da vrste prostor svojih areala ne naseljavaju u potpunosti tj. postoji značajna varijacija u brojnosti u okviru areala. Neki areali su naseljeni gušće, a neki ređe. Ne može se naći ni jedan areal koji bi vrsta u potpunosti naseljavala, tj. sa veoma gustim populacijama koje bi se prostorno bez prekida nadovezivale jedna na drugu. U svakom arealu, ma koliko gusto naseljen bio, postoje veći ili manji međuprostori u kojim se data vrsta ne nalazi. Ovakva nepotpuna naseljenost vrste u arealu je rezultat kombinovanog dejstva dva faktora:
- nehomogenosti teritorije areala, koja od mesta do mesta više ili manje varira u pogledu ekoloških uslova koje pruža živim bićima i
- veće ili manje ekološke ograničenosti date vrste, koja zbog svojih ekoloških-bioloških osobina nije u stanju da živi na svakom mestu u okviru svoga areala.
Karakter rasprostranjenosti date vrste i njena gustina u granicama areala, odnosno njen lokali raspored predstavljaju topografiju vrste.
Dok nam opšti obrisi areala daju sliku o opštim ekološkim mogućnostima date vrste i njenim opštim biogeografskim komponentama, raspored vrste u arealu omogućava nam da dublje prodremo u detalje njene ekologije i mogućnosti i ograničenja migracije u lokalnim okvirima.
S obzirom da svaka vrsta, u skladu sa svojim specifičnim ekološkim mogućnostima, svojom ekološkom valencom, potrebuje određen karakter spoljašnjih uslova, jasno je da je njenu topografiju, raspored i gustinu naseljenosti u okiru areala određuje pre svega lokalni ekološki uslovi: biotički i abiotićki faktori.
Vrlo često se zapaža da je vrsta u svome arealu najčešća, tj najgušće naseljena u nekim delovima, mada oni inače nisu ekološki jednorodni. To znači da, po pravulu, dato područje predstavlja za datu vrstu najoptimalniji deo areala, u pogledu ekoloških faktora, tako da ona tu pokazuje veću ekološki toleranciju, pa može naseljavati i lokalitete međusobno dosta različite u ekološkom pogledu tj u pogledu nekih karakteristika, ne tako bitnih.
Nasuprot tome, u izvesnim delovima areala, obično u njegovim graničnim područjima, vrsta se proređuje, ne stvara guste populacije, i javlja se samo na nekim mestima. Po pravilu ova mesta imaju neke specifične osobine koje za granična područja datog areala nikako nisu tipične i to takve osobine koje vrsti pružaju mogućnost da opstane i na granicama svoga geografskog rasprostranjenja. Međutim, u onim najgušće naseljenim delovima areala, gde za vrstu postoje najoptimalnije opšte ekološke prilike, nisu potrebni nikakvi specifični (dopunski) uslovi staništa. Oni dolaze do izražaja jedino tamo gde treba da svojom izuzetnošću nadoknade pogoršanje opštih ekoloških prilika, pa daju tako vrsti šansu da lokalnim ekotipovima zadrži i ove granične, pesimalne teritorije areala.
Ukoliko je teritorija areala jednostavnija u pogledu reljefa, utoliko će i naseljenost, odnosno raspored vrste u njemu biti gušći i homogeniji. Najravnomeniji raspored se zato i može očekivati pre svega u prostranim ravničarskim predelima. Ako je teritorija areala geomorfološki raznovrsnija, i raspored vrste u njoj biće mozaičniji, sa većim i češći, nenaseljnim međuprostorima izmešu pojedinih populacija date vrste. To je razumljivo jer takva oblast pruža veoma različite, često potpuno suprotne ekološke uslove na pojedinim lokalitetima, koji više ili manje izlaze iz okvira ekoloske valence date vrste.
Varijacija u brojnosti reflektuje kako lokalni uslovi zadovoljavaju zahteve organizama tj. vrsta je brojnija na onom staništu gde su svi parametri ekološke niše povoljni, a manje brojnija je tamo gde su ekološki faktori ograničavajuči.
Primeri
Primer 1
Izvorne populacije skakavaca opstaju na ograničenim regionima gde su pogodni uslovi za njihov opstanak i reprodukciju. Tokom perioda kada su klima i zalihe hrane veoma povoljni populcija raste neverovatnom brzinom, menja svoju morfologiju i ponašanje, jedinke se agregiraju u ogromne rojeve i migriraju u druga ogromna područja. Takve velike migracije obe afričke vste skakavaca (Locusta migratoria i Nomadacris septemfasciata) su se javljale dva tri puta tokom prošlog veka, zahvatajući veći deo južne Afrike, površine više miliona kvadratnih kilometara i više od puta veću površinu od izvorne oblasti (slika 1).
Primer2
U tundrama i tajgama Severne Amerike, Azije i Evrope nekoliko vrsta voluharica i leminga varira u brojnosti tokom perioda od 3-4 godine. Za razliku od skakavaca, ovi glodari imaju veoma ograničenu sposobnost disperzije, tako da se njihovi areali ne menjaju puno tokom ovih cikličcnih fluktacija ali njihova lokalna staništa se značajno menjaju.
Primer 3
Neke ptice severnih predela, kako sto je snežna sova koja se hrani glodarima i krstokljuni koje se hrane semenkama četinara, pokazuju široke fluktacije u abudanci. Na slici 2 su prikazani zimski areali tri vrste ptica: Nyctea scandiaca, Loxia leucoptera i Carduelis flammea. Tamno siva površina je areal kada tokom zime ima dovoljno hrane, a u godinama sa nestašicom hrane, areal se pomera daleko na jug (do tačkaste linije).
Literatura
- Brown, JH and MV Lomolino, 1998: Biogeography, Second edition, Sinauer Associates, Incorporated, Sunderland, Massachusetts.
- Richard John Huggett, 2004: Fundamentals of Biogeography, Second edition, 2 Park Square, Milton Park, Abingdon, Oxfordshire OX14 4RN
