Razlika između izmena na stranici „Endoplazmatični retikulum”
| (6 međuizmena istog korisnika nije prikazano) | |||
| Red 1: | Red 1: | ||
| − | '''Endoplazmin (endoplazmatični) retikulum''' je ćelijska organela koja se sastoji od membrana koje ograničavaju unutrašnje prostore (cisterne) i pružaju se gotovo kroz čitavu | + | '''Endoplazmin (endoplazmatični) retikulum''' (skr. ER) je [[ćelijska organela]] koja se sastoji od membrana koje ograničavaju unutrašnje prostore (cisterne) i pružaju se gotovo kroz čitavu unutrašnjost [[ćelija|ćelije]] (poput mreže pa otuda i naziv lat. reticulum = mreža; polovinu od ukupnih membrana u ćeliji čine membrane endoplazmatičnog retikuluma). Pruža se od [[jedro|jedra]], od njegove spoljašnje membrane, pa kroz ćeliju do spoljašnje ćelijske membrane. Osnovna uloga ove organele (dalje u tekstu biće označena kao ER) je sinteza različitih materija i njihov transport kroz ćeliju. Ova organela je uočena prvi put 1945. u [[kultura tkiva|kulturi tkiva]] (Poter, Klaud, Fulam). Membrane ER-a su nešto tanje od ćelijske membrane |
| + | {{Više podataka|Endoplazmatični retikulum - uvod}} | ||
Prema građi i ulozi razlikuju se dva oblika ER-a : rapavi (granularni - GER) i glatki (agranularni – aGER) ER. | Prema građi i ulozi razlikuju se dva oblika ER-a : rapavi (granularni - GER) i glatki (agranularni – aGER) ER. | ||
[[Slika:Granularni-retikulum.gif|240px|mini|Granularni ER - crtež]] | [[Slika:Granularni-retikulum.gif|240px|mini|Granularni ER - crtež]] | ||
==Granularni endoplazmin retikulum== | ==Granularni endoplazmin retikulum== | ||
| − | Rapavi endoplazmatični retikulum odlikuje prisustvo | + | Rapavi endoplazmatični retikulum odlikuje prisustvo [[poliribozom]]a na površini membrane koja je okrenuta ka citosolu (otuda naziv rapavi ili granularni, jer lat. granulum = zrno). Njegove membrane obrazuju ploče koje su najčešće postavljene paralelno. Ovaj oblik ER-a gradi spoljašnju membranu jedra. Na membranama rapavog ER-a odvija se sinteza [[protein]]a u [[polizom]]ima (poliribozomima). |
Proteini koji se sintetišu u rapavom ER-u mogu da se: | Proteini koji se sintetišu u rapavom ER-u mogu da se: | ||
| − | 1. koriste za izgradnju ćelijskih membrana; | + | 1. koriste za izgradnju [[ćelijska membrana|ćelijskih membrana]]; |
2. transportuju do drugih organela ([[Goldžijev aparat|Goldžijevog aparata]], [[lizozomi|lizozoma]]) | 2. transportuju do drugih organela ([[Goldžijev aparat|Goldžijevog aparata]], [[lizozomi|lizozoma]]) | ||
3. izbacuju u vanćelijsku sredinu procesom [[E|egzocitoze]] (sekretorni proteini). | 3. izbacuju u vanćelijsku sredinu procesom [[E|egzocitoze]] (sekretorni proteini). | ||
| + | {{Više podataka|Granularni endoplazmatični retikulum}} | ||
| + | |||
==Agranularni endoplazmin retikulum== | ==Agranularni endoplazmin retikulum== | ||
| + | [[Slika:Smooth er em.gif|324px|d|mini|Elektronska mikrografije glatkog ER-a]] | ||
Glatki endoplazmatični retikulum ne sadrži ribozome i u obliku je cevčica i vezikula. Uloge ove organele su mnogobrojne: | Glatki endoplazmatični retikulum ne sadrži ribozome i u obliku je cevčica i vezikula. Uloge ove organele su mnogobrojne: | ||
| − | *sinteza lipida, | + | *sinteza lipida, [[holesterol]]a i fosfolipida (izgrađuju ćelijske membrane) |
| − | * sinteza steroidnih hormona iz holesterola | + | * sinteza [[steroidni hormoni|steroidnih hormona]] iz holesterola |
* detoksikacija mnogih štetnih supstanci (pesticidi, konzervansi, lekovi, kancerogene materije i dr.) koju vrše ćelije jetre, pluća, bubrega, creva (detoksikacija je pretvaranje otrovnih materija – toksina, u manje štetne i rastvorljive u vodi tako da se mogu izbaciti iz organizma putem mokraće) | * detoksikacija mnogih štetnih supstanci (pesticidi, konzervansi, lekovi, kancerogene materije i dr.) koju vrše ćelije jetre, pluća, bubrega, creva (detoksikacija je pretvaranje otrovnih materija – toksina, u manje štetne i rastvorljive u vodi tako da se mogu izbaciti iz organizma putem mokraće) | ||
| − | * u mišićnim ćelijama ima posebnu ulogu u magacioniranju jona Ca koji je neophodan za mišićne kontrakcije; u ovim ćelijama se glatki ER naziva sarkoplazmatični retikulum. | + | * u [[mišićna ćelija|mišićnim ćelijama]] ima posebnu ulogu u magacioniranju jona Ca koji je neophodan za mišićne kontrakcije; u ovim ćelijama se glatki ER naziva sarkoplazmatični retikulum. |
Lekovi, kao što je npr. fenobarbitol (sredstvo za umirenje), koje majka uzima tokom trudnoće mogu da oštete organe embriona. U ćelijama jetre embriona se nalazi mala količina glatkog ER-a pa ćelije embriona nemaju sposobnost da ovaj lek razgrade. Kod odraslog čoveka fenobarbitol utiče na povećanje količine glatkog ER-a u ćelijama jetre, čime se povećava količina enzima koji razgrađuje ovaj lek. | Lekovi, kao što je npr. fenobarbitol (sredstvo za umirenje), koje majka uzima tokom trudnoće mogu da oštete organe embriona. U ćelijama jetre embriona se nalazi mala količina glatkog ER-a pa ćelije embriona nemaju sposobnost da ovaj lek razgrade. Kod odraslog čoveka fenobarbitol utiče na povećanje količine glatkog ER-a u ćelijama jetre, čime se povećava količina enzima koji razgrađuje ovaj lek. | ||
Materije koje su stvorene u ER-u (lipidi, proteini i dr.) pakuju se u male vezikule, nazvane transportne vezikule, i one se odvajaju od ER-a i kreću do svog cilja: do drugih organela ili ćelijske membrane, gde se, ili u nju ugrađuju ili izbacuju u vanćelijsku sredinu. | Materije koje su stvorene u ER-u (lipidi, proteini i dr.) pakuju se u male vezikule, nazvane transportne vezikule, i one se odvajaju od ER-a i kreću do svog cilja: do drugih organela ili ćelijske membrane, gde se, ili u nju ugrađuju ili izbacuju u vanćelijsku sredinu. | ||
| + | {{Više podataka|Agranularni endoplazmatični retikulum}} | ||
| + | ===Literatura=== | ||
| + | *Šerban, M, Nada: Ćelija - strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001 | ||
| + | *Grozdanović-Radovanović, Jelena: Citologija, ZUNS, Beograd, 2000 | ||
| + | *Pantić, R, V: Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, beograd, 1997 | ||
| + | *Diklić, Vukosava, Kosanović, Marija, Dukić, Smiljka, Nikoliš, Jovanka: Biologija sa humanom genetikom, Grafopan, Beograd, 2001 | ||
| + | *Petrović, N, Đorđe: Osnovi enzimologije, ZUNS, Beograd, 1998. | ||
| + | {{potpis2}} | ||
| + | |||
| + | [[Kategorija:Biologija ćelije]] | ||
| + | [[Kategorija:Virtuelna nastava]] | ||
| + | |||
| + | * izvor slike: www.sun.menloschool.org/~cweaver/cells/e/smooth_er/smooth_er_em.gif | ||
Najnovija izmena na datum 27. oktobar 2014. u 19:28
Endoplazmin (endoplazmatični) retikulum (skr. ER) je ćelijska organela koja se sastoji od membrana koje ograničavaju unutrašnje prostore (cisterne) i pružaju se gotovo kroz čitavu unutrašnjost ćelije (poput mreže pa otuda i naziv lat. reticulum = mreža; polovinu od ukupnih membrana u ćeliji čine membrane endoplazmatičnog retikuluma). Pruža se od jedra, od njegove spoljašnje membrane, pa kroz ćeliju do spoljašnje ćelijske membrane. Osnovna uloga ove organele (dalje u tekstu biće označena kao ER) je sinteza različitih materija i njihov transport kroz ćeliju. Ova organela je uočena prvi put 1945. u kulturi tkiva (Poter, Klaud, Fulam). Membrane ER-a su nešto tanje od ćelijske membrane
Prema građi i ulozi razlikuju se dva oblika ER-a : rapavi (granularni - GER) i glatki (agranularni – aGER) ER.
Granularni endoplazmin retikulum
Rapavi endoplazmatični retikulum odlikuje prisustvo poliribozoma na površini membrane koja je okrenuta ka citosolu (otuda naziv rapavi ili granularni, jer lat. granulum = zrno). Njegove membrane obrazuju ploče koje su najčešće postavljene paralelno. Ovaj oblik ER-a gradi spoljašnju membranu jedra. Na membranama rapavog ER-a odvija se sinteza proteina u polizomima (poliribozomima).
Proteini koji se sintetišu u rapavom ER-u mogu da se:
1. koriste za izgradnju ćelijskih membrana;
2. transportuju do drugih organela (Goldžijevog aparata, lizozoma)
3. izbacuju u vanćelijsku sredinu procesom egzocitoze (sekretorni proteini).
Agranularni endoplazmin retikulum
Glatki endoplazmatični retikulum ne sadrži ribozome i u obliku je cevčica i vezikula. Uloge ove organele su mnogobrojne:
- sinteza lipida, holesterola i fosfolipida (izgrađuju ćelijske membrane)
- sinteza steroidnih hormona iz holesterola
- detoksikacija mnogih štetnih supstanci (pesticidi, konzervansi, lekovi, kancerogene materije i dr.) koju vrše ćelije jetre, pluća, bubrega, creva (detoksikacija je pretvaranje otrovnih materija – toksina, u manje štetne i rastvorljive u vodi tako da se mogu izbaciti iz organizma putem mokraće)
- u mišićnim ćelijama ima posebnu ulogu u magacioniranju jona Ca koji je neophodan za mišićne kontrakcije; u ovim ćelijama se glatki ER naziva sarkoplazmatični retikulum.
Lekovi, kao što je npr. fenobarbitol (sredstvo za umirenje), koje majka uzima tokom trudnoće mogu da oštete organe embriona. U ćelijama jetre embriona se nalazi mala količina glatkog ER-a pa ćelije embriona nemaju sposobnost da ovaj lek razgrade. Kod odraslog čoveka fenobarbitol utiče na povećanje količine glatkog ER-a u ćelijama jetre, čime se povećava količina enzima koji razgrađuje ovaj lek.
Materije koje su stvorene u ER-u (lipidi, proteini i dr.) pakuju se u male vezikule, nazvane transportne vezikule, i one se odvajaju od ER-a i kreću do svog cilja: do drugih organela ili ćelijske membrane, gde se, ili u nju ugrađuju ili izbacuju u vanćelijsku sredinu.
Literatura
- Šerban, M, Nada: Ćelija - strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001
- Grozdanović-Radovanović, Jelena: Citologija, ZUNS, Beograd, 2000
- Pantić, R, V: Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, beograd, 1997
- Diklić, Vukosava, Kosanović, Marija, Dukić, Smiljka, Nikoliš, Jovanka: Biologija sa humanom genetikom, Grafopan, Beograd, 2001
- Petrović, N, Đorđe: Osnovi enzimologije, ZUNS, Beograd, 1998.
- izvor slike: www.sun.menloschool.org/~cweaver/cells/e/smooth_er/smooth_er_em.gif
