Evolucija života
Evolucija (lat. evolvere – razviti) je grana biologije koja proučava načela i razvoj živih bića tokom vremena. U osnovi tog razvoja su genetičke promene u populacijama koje prevazilaze životni vek jedinke i nasleđuju se kroz generacije. Pojam evolucija se u biologiji koristi i u značenju evolucione istorije (filogenije) određenih organizama (npr. evolucija konja, primata i dr).
Zašto je važno izučvati evoluciju kada se na mnoga pitanja u biologiji može odgovoriti bez znanja o evoluciji? Kako ptice lete? Kako određene biljke rastu u pustinji? Zašto deca liče na svoje roditelje? Na svako od ovih pitanja može se dati neposredan odgovor koji uključuje aerodinamiku, skladištenje i korišćenje vode od strane biljaka ili mehanizme nasleđivanja. Međutim, probajmo da ova pitanja postavimo drugačije. U čemu su ptice koje lete u prednosti? Po čemu se pustinjske biljke razlikuju od drugih biljaka? Kako dolazi do toga da svaka osoba ima jedinstvenu kombinaciju gena? Ako želimo da nađemo odgovore na pitanja koja zalaze dublje u razumevanje pojava, znanja iz evolucije su neophodna Kako su nastala sva ova živa bića na našoj planeti? Šta je prethodilo nastanku života?
Život je postao na Zemlji pre oko 4 milijarde godina i njegovoj pojavi je prethodila hemijska evolucija.
Evoluciju života možemo podeliti na dve osnovne faze:
1. predbiološku (abiogenu, hemijsku)
2. biološku (biogenu).
Najvažniji stupnjevi evolucije
Prema Oparin – Holdejnovoj teoriji biološkoj evoluciji je prethodila hemijska evolucija, pri kojoj su se obrazovali prvi hemijski molekuli kao preduslov za postanak živih organizama.
- U prvoj fazi hemijske evolucije dolazi do obrazovanja malih molekula (monomera) kao što su azotne baze, aminokiseline i monosaharidi.
- Polimerizacija je sledeći korak, obrazovanje većih i složenijih molekula, polimera (nukleinske kiseline, proteini i polisaharidi), od monomera.
- Prvo je nastala RNK, kao prvi molekul koji je imao sposobnost da se udvaja i da nosi genetičku informaciju i istovremeno ima ulogu enzima.
RNK je, zahvaljujući svojoj enzimskoj aktivnosti, počela da povezuje aminokiseline pa su u sledećem koraku nastali proteini koji su preuzeli enzimsku ulogu od RNK.
- Kao treći po redu nastali su molekuli DNK, mnogo stabilniji od RNK.
 |
Više podataka |
Svi organizmi koji danas žive na Zemlji imaju zajedničko poreklo
- Prve ćelije bile su prokariotske ćelije slične današnjim cijanobakterijama i bile su anaerobi
- Od prokariotskih ćelija prema endosimbiotskoj teoriji nastali su eukarioti
- ''Veliko drvo života'', svi danas postojeći ćelijski organizmi, deli se na tri osnovne grane: eubakterije (bakterije), arhebakterije (arhee) i eukariote.
- Dumanović, J, marinković, D, Denić, M: Genetički rečnik, Beograd, 1985.
- Kosanović, M, Diklić, V: Odabrana poglavlja iz humane genetike, Beograd, 1986.
- Marinković, D, Tucić, N, Kekić, V: Genetika, Naučna knjiga, Beograd
- Ridli, M: Genom - autobiografija vrste u 23 poglavlja, Plato, Beograd, 2001.
- Radoman, P: Teorija organske evolucije, ZUNS, Beograd, 1971.
- Tucić, N, Matić, Gordana: O genima i ljudima, Centar za primenjenu psihologiju, Beograd, 2002.
- Tucić, N:Evoluciona biologija, NNK - Internacional, Beograd, 2003
- Tucić, N. (1999): Evolucija, čovek i društvo, Dosije am, Beograd
