Glijalne ćelije

Glijalne ćelije ili ćelije glije su prateće ćelije nervnog tkiva koje ishranjuju, štite, pružaju potporu neuronima i oko njih obrazuju izolaciju, mijelinski omotač. Većina tih ćelija se zbog funkcije poredi sa ćelijama vezivnog tkiva i naziva potpornim ćelijama nervnog tkiva.

Razlikuju se od neurona po tome što:

• nemaju akson već imaju samo dendrite;
• nemaju kanale za prenos jona natrijuma, već samo za jone kalijuma;
• ne stvaraju akcione potencijale;
• zadržavaju sposobnost deobe tokom čitavog života.

Ćelije glije se međusobno razlikuju kako po tome u kome delu nervnog sistema se nalaze, da li u centralnom ili perifernom, tako i po embrionalnom poreklu.

Glijalne ćelije CNS-a

Potporne ćelije CNS-a nazivaju se zajednički neuroglija i pripadaju im:

• makroglijske ćelije, u koje se ubrajaju:
• astrociti, posebno značajne za održavanje homeostaze
• oligodendrociti, obrazuju mijelinski omotač u CNS-u
• mikroglijske ćelije, učestvuju u odbrani organizma
• specijalizovani oblici glije:
• ćelije horoidnog pleksusa,
• ependimske ćelije, oblažu nervnu cev sa unutrašnje strane
• radijalne ćelije, fetalna vrsta astrocita

Embrionalno poreklo makroglije, ependimskih ćelija, ćelija horoidnog pleksusa je isto kao i neurona, razvija se od neuroektoderma, odnosno, neuroepitelskih ćelija zida nervne cevi. Mikroglija vodi poreklo od mezoderma,odnosno, monocita mada se, prema nekim autorima, njihovo poreklo smatra nedovoljno razjašnjenim.

Makroglijske ćelije

Makroglijske ćelije (makroglija) su vrsta glijalnih ćelija koje predstavljaju potporne ćelije u nervnom sistemu. Pripadaju im dva tipa glijalnih ćelija: astrociti i oligodendrociti.

Osobine po kojima se razlikuju od nervnih ćelija su:

• dele se neprekidno tokom čitavog života;
• imaju samo jednu vrstu nastavaka, nemaju akson;
• imaju samo jonske kanale za kalijum, a nemaju za natrijum pa zato ne mogu stvarati akcioni potencijal niti *prenositi nadražaje sa jedne ćelije na drugu.

Glijalne ćelije PNS-a

Glijske ćelije PNS su:

• Švanove ćelije, nazvane po nemačkom histologu Teodoru Švanu (Theodor Schwann,1810-1882.); kod najvećeg broja perifernih nerava oko aksona obrazuju mijelinski omotač;
• amficiti (satelitske ili kapsularne ćelije).

Potporne ćelije perifernog nervnog sistema poreklom su od nervne kreste.

Funkcije

Pored nesumnjive potporne uloge, glijalne ćelije ostvaruju mnoge druge funkcije:

• izgrađuju mijelinski omotač oko aksona u CNS-u oligodendrociti, a u PNS-u Švanove ćelije;
• astrociti učestvuju u procesima zarašćivanja posle ozlede mozga;
• astrociti održavaju homeostazu jona (posebno jona K+) i pH vrednosti vanćelijske tečnosti;
• astrociti sintetišu prekursore nekih neurotransmitera, kao što je glutamin (prkursor hemijskog medijatora glutamat)
• mikroglija se smatra moždanim makrofagima jer se tokom bilo kakve upale ili ozlede pretvaraju u fagocite;

Literatura

• Guyton,A. C, Hall, J. E:Medicinska fiziologija, Savremena administracija, Beograd, 1999.
• Davidović, Vukosava: Uporedna fiziologija, ZUNS, Beograd, 2003.
• Ćurčić, B: Razviće životinja, Naučna knjiga, Beograd, 1990.
• Mariček,Magdalena; Ćurčić,B; Radović,I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1996.
• Milin J. i saradnici: Embriologija, Univerzitet u Novom Sadu, 1997.
• Pantić, V:Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, Beograd, 1997.
• Pantić, V: Embriologija, Naučna knjiga, beograd, 1989.
• Petrović, V. M, Radojčić, R,M: Uporedna fiziologija (drugi deo), ZUNS, Beograd, 1994.
• Popović S: Embriologija čoveka, Dečije novine, Beograd, 1990.
• Trpinac, D: Histologija, Kuća štampe, Beograd, 2001.
• Šerban, M, Nada: Pokretne i nepokretne ćelije - uvod u histologiju, Savremena administracija, Beograd, 1995.

Snežana Trifunović, dipl. biolog