Molekularna biologija
Molekularna biologija (biohemijska genetika) je savremena biologija koja objašnjava osnovne procese života, njihovu prirodu i povezanost. Predmet izučavanja ove nauke je molekularna osnova različitih bioloških fenomena i procesa. U živim sistemima, prirodu i specifičnost svakog procesa određuju geni, pa je zadatak molekularne biologije da tumačenjem regulacije i aktivnosti gena objasni procese metabolizma. Ova grana biologije treba da utvrdi početne procese razvića osobina na molekularnom nivou, tj. iz čega su geni sastavljeni, kako se reprodukuju i koji su primarni proizvodi funkcije gena.
Molekularna biologija objašnjava molekulske procese života, njihovu prirodu i povezanost. Predmet njenog istraživanja je struktura i uloga bioloških makromolekula dezoksiribonukleinske kiseline (DNK), ribonukleinske kiseline (RNK) i proteina. Pored toga, molekularna biologija se bavi povezanošću strukture sa funkcijom samih tih biomolekula kao i njihovim međusobnim vezama. U užem smislu ona proučava nukleinske kiseline, molekularnu strukturu i funkcije gena kao i procese replikacije, transkripcije, translacije i dr.
Danas znamo da su nosioci i realizatori razvića osobina nukleinske kiseline i proteini. Zastupljeni su u svim živim bićima pa čak i u virusima. U strukturi nukleinskih kiselina (DNK i RNK) zapisane su genetičke informacije u vidu programa odgovornog za razvoj, opstanak i razmnožavanje živih organizama. Osim što su nosioci naslednih informacija, nukleinske kiseline su i prenosioci tih informacija. DNK prenosi genetičke informacije iz generacije u generaciju (sa roditelja na potomke), a RNK ih prenosi kroz samu ćeliju. Proteini su realizatori tog naslednog programa, jer su njima određene osobine nekog organizma.
U živim sistemima, prirodu i specifičnost svakog procesa određuju geni, pa je zadatak molekularne biologije da tumačenjem regulacije i aktivnosti gena objasni procese metabolizma. Ova grana biologije treba da utvrdi početne procese razvića osobina na molekularnom nivou, tj. iz čega su geni sastavljeni, kako se reprodukuju i koji su primarni proizvodi funkcije gena. Povezana je i prepliće se sa biohemijom i molekularnom genetikom. Međutim, biohemija se više bavi strukturom i funkcijom proteina i drugih bioloških molekula kao i njihovim metaboličkim putevima, a molekularna genetika nasleđivanjem u jedinkama i populacijama.
Danas se molekularna biologija i genetika intenzivno razvijaju i primenjuju u različitim sferama života. Prema tome se mogu uporediti jedino sa informacionim tehnologijama.
Molekularna biotehnologija
Zahvaljujući saznanjima do kojih se došlo u molekularnoj biologiji razvijen je novi oblik tehnologije, molekularna biotehnologija ili popularno genetički inženjering. Savremena biološka nauka ne može se zamisliti bez istraživanja na molekulskom nivou i genetičkog inženjeringa. Genetički inženjering se bavi manipulacijom genima i genetičkim materijalom i omogućava različite kombinacije, od zamene gena do stvaranja organizma sa određenom genskom kombinacijom. Ova metoda omogućava napredak drugih nauka kao što su medicina, veterina, poljoprivreda, šumarstvo, farmacija i dr.
Istorijski razvoj
Molekularna biologija je relativno mlada nauka. Počela je da se razvija tridesetih godina 20. veka, da bi tek 30 godina kasnije i formalno bila priznata kao nauka. Tada je definisan predmet istraživanja ove nauke. Zajedno sa genetikom omogućila je otkrivanje nekih tajni života.
- 1930. god. romantičarski period (Max Delbrük i Salvador Luria)
- 1945 - 1953. DNK je nosilac naslednih informacija (Avery, Hershey i Chase)
- 1953 - 1963g. dogmatski period - Votson i Krik (Watson i Crick)
- od 1962. do danas
Literatura
- Dumanović, J, marinković, D, Denić, M: Genetički rečnik, Beograd, 1985.
- Kosanović, M, Diklić, V: Odabrana poglavlja iz humane genetike, Beograd, 1986.
- Lazarević, M: Ogledi iz medicinske genetike, Beograd, 1986.
- Marinković, D, Tucić, N, Kekić, V: Genetika, Naučna knjiga, Beograd
- Matić, Gordana: Osnovi molekularne biologije, Zavet, Beograd, 1997.
- Prentis S: Biotehnologija, Školska knjiga, Zagreb, 1991.
- Ridli, M: Genom - autobiografija vrste u 23 poglavlja, Plato, Beograd, 2001.
- Tatić, S, Kostić, G, Tatić, B: Humani genom, ZUNS, Beograd, 2002.
- Tucić, N, Matić, Gordana: O genima i ljudima, Centar za primenjenu psihologiju, Beograd, 2002.
- Švob, T. i sradnici: Osnovi opće i humane genetike, Školska knjiga, Zagreb, 1990.
- Šerban, Nada: ćelija - strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001
