Poremećaji u radu žlezda sa unutrašnjim lučenjem
Poremaćaj rada žlezda sa unutrašnjim lučenjem može da dovede do smanjenog ili pojačanog lučenja hormona što remeti homeostazu. Posledice toga su različiti poremećaji i bolesti. Uzroci su veoma raznovrsni, uticaji iz spoljašnje sredine (kao što su stres, zračenje, nepravilna ishrana i dr) i nasledni faktori.
Sadržaj
Poremećaj u radu hipofize
Nedovoljno lučenje hormona rasta kod dece, čiji rast još nije završen, dovodi do tzv. patuljastog rasta. Nasuprot tome, ako se hormon rasta prekomerno izlučuje dovešće do džinovstog rasta (gigantizma). Pojačano izlučivanje ovog hormona kod odraslih osoba dovešće do pojave akromegalije. Kod takvih osoba pojačano rastu i uvećavaju se periferni delovi tela (stopala, šake, uši, nos, donja vilica).
Naziv bolesti akromegalija potiče od grčkih reči acros što znači krajnji i megas što znači veliki.
Poremećaj u radu štitne žlezde i paraštitnih žlezda
Pojačanim lučenjem hormona štitne žlezde dolazi do pojave Bazedovljeve bolesti. Obolele osobe imaju ubrzan metabolizam pa gube na težini iako im je apetit pojačan, prekomerno se znoje, ruke im podrhtavaju, imaju ubrzan se rad srca, uznemirene su, a ponekad imaju i iskolačene očne jabučice. Kada se usled nedostatka joda u telu nedovoljno izlučuju hormoni štitne žlezde dolazi do pojave gušavosti. Žlezda se uvećava jer se žlezdano tkivo zamenjuje vezivnim. Metabolizam takvih osoba je usporen, dolazi do gojaznosti, snižene telesne temperature, pospanosti, usporenog reagovanja. Deca kod kojih je smanjeno lučenje ovih hormona zaostaju u telesnom i psihičkom razvoju.
Pojačano lučenje hormona paraštitne žlezde dovodi do povlačenja kalcijuma iz kostiju te one postaju krte i lako se lome. Kada se ovaj hormon luči u smanjenoj količini, dolazi do pojave grčeva u različitim skeletnim mišićima.
Poremećaj u radu gušterače
Kada gušterača ne luči dovoljno hormona insulina dolazi do pojave šećerne bolesti (dijabetesa). Zbog nedostatka insulina, šećer se iz krvi ne prenosi do ćelija već se nagomilava u krvi. Ćelije ''gladuju'' jer ne dobijaju osnovni izvor energije, usled čega obolela osoba gubi težinu, a u krvi se nivo šećera nenormalno povećava. Šećer se izlučuje mokraćom, što se kod zdravih osoba nikada ne dešava. Pored gubitka telesne težine, javlja se i stalan osećaj žeđi i gladi, pojačano mokrenje, osećaj malaksalosti i slabost mišića. Ako se ne leči, bolest dovodi do oštećenja bubrega, krvnih sudova i vida. Leči se davanjem injekcija insulina, a bolesnicima se preporučuje odgovarajuća fizička aktivnost i dijetalna ishrana. Šećerna bolest je najčešća bolest žlezda sa unutrašnjim lučenjem.
Insulin koji se koristi za lečenje dijabetesa dobijen je metodom genetičkog inženjeringa. U bakteriju se ugradi ljudski gen koji je ''recept'' za stvaranje insulina i bakterija po tom ''receptu'' stvara insulin isti kao što to radi gušterača čoveka. Upotreba humanog (ljudskog) insulina koji su proizvele bakterije počela je 1979.g. Pre toga su dijabetičari koristili za lečenje insulin dobijen iz gušterače krava i svinja. Taj insulin se razlikuje od ljudskog pa je kod bolesnika dolazilo do imunih reakcija zbog čega su morali da upotrebljavaju insulin izolovan iz ljudskih leševa.
Poremećaj u radu nadbubrežnih žlezda
Usled oboljenja kore nadbubrežnih žlezda i nedovoljnog lučenja hormona javlja se tzv. Adisonova bolest. Bolesnici imaju karakterističnu bronzanu boju posebno na laktovima, kolenima, šakama, usnama i sluzokoži usne duplje. Usled poremećene količine i odnosa minerala (posebno natrijuma i kalijuma) dolazi do opšte slabosti organizma, usporenog disanja, pada krvnog pritiska i nivoa šećera u krvi.
Poremećaj u radu polnih žlezda
Nedovoljno lučenje ili potpun prestanak lučenja polnih hormona kod dece pre puberteta utiče na rast, razvoj polnih organa i telesnih odlika koje su karakteristične za određeni pol. U muškom polu su polni organi nedovoljno razvijeni, lice ćosavo (bez brade, brkova), mišići slabo razvijeni i pubertet se odvija kasnije. U ženskom polu izostaje menstruacija i razvoj grudi.
- Ćurčić, B: Razviće životinja, Naučna knjiga, Beograd, 1990.
- Hale. W, G, Morgham, J, P: Školska enciklopedija biologije, Knjiga-komerc, Beograd
- Kalezić, M: Osnovi morfologije kičmenjaka, ZUNS, beograd, 2001
- Mariček, Magdalena, Ćurčić, B, Radović, I: Specijalna zoologija. naučna knjiga, Beograd, 1986
- Milin J. i saradnici: Embriologija, Univerzitet u Novom Sadu, 1997.
- Pantić, V:Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, Beograd, 1997.
- Pantić, V: Embriologija, Naučna knjiga, beograd, 1989.
- Popović S: Embriologija čoveka, Dečije novine, Beograd, 1990.
- Trpinac, D: Histologija, Kuća štampe, Beograd, 2001.
- Šerban, M, Nada: Pokretne i nepokretne ćelije - uvod u histologiju, Savremena administracija, Beograd, 1995.
