Provodno tkivo

provodno tkivo: ksilem (xylem) i floem (phloem)

Provodno tkivo je vrsta trajnog biljnog tkiva specijalizovano za provođenje materija kroz biljku povezujući na taj način najudaljenije delove biljke. Sa ciljem da se transport materija ubrza elementi provodnog tkiva deluju kao cevi koje su nastale spajanjem izduženih ćelija koje su delimično ili potpuno izgubile poprečne zidove, a grupisane su u provodne snopiće u svim biljnim organima.

Tipovi

Razlikuju se dve vrste ovog tkiva:

• ksilem,
• floem,

Ksilem

Voda sa mineralnim materijama provodi se od korena do svih delova biljke pomoću provodnih elemenata ksilema. Usled transpiracije u nadzemnim delovima biljke i apsorpcije vode u korenu, javlja se ralika u pritisku, koja se naziva sisajuća sila i koja omogućava kretanje vode naviše.

Ksilem je izgrađen od mrtvih ćelija sa odrvenelim zidovima, koje se nazivaju:

• traheje i
• traheidi.

Traheje i traheidi

Obe vrste ćelija su mrtve sa zadebljalim, lignifikovanim zidovima koji mogu izdržati pritisak. Traheje su dugačke cevi, do 10 cm dužine, nastale uzdužnim spajanjem ćelija. Uzdužni zidovi ćelija koje će obrazovati traheju odrvenjavaju, a njihovi poprečni zidovi delimično ili potpuno nestaju.

Prema obliku zadebljanja zidova , među trahejama se razlikuju:

• prstenaste, nalaze se u organima koji rastu
• spiralne, kao i prestenaste u organima koji rastu
• mrežaste, imaju delove zidova koji nisu tadebljali i kroz koje je moguć bočni transport; prema obliku nezadebljalih delova mogu biti jamičaste, stepeničaste i dr.

Traheide su izdužene ćelije najčešće sa šiljatim vrhovima. Transport materija vrši se kroz dvostruko opšančene jamice na radijalnim i poprečnim zidovima. Ove jamice se nalaze na mestu odvajanja primarnog od sekundarnog zida. Traheide su filogenetski stariji elementi, prisutni kod papratnjača i golosemenica gde, zbog odrvenelih zidova, pored provodne imaju i mehaničku ulogu.

Floem

Floem provodi rastvorene organske materije od mesta gde se stvaraju fotosintezom, odnosno od lista pa do svih delova biljke.

Grade ga žive ćelije:

• sitaste cevi i
• ćelije pratilice.

Sitaste cevi i ćelije pratilice

Sitaste cevi (kribroide) nastaju od niza prozenhimskih ćelija, na čijim se poprečnim zidovima stvaraju perforacije (lat. perforare = probušiti), pa imaju izgled sita (otuda im i naziv), sitaste ili kribralne ploče. Ove ćelije su bez jedra i vakuole, imaju malo citoplazme, a bogate su mitohondrijama i plastidima. Ćelije pratilice su priljubljene uz sitaste cevi i sa njima su u vezi preko otvora u bočnim zidovima. Kroz te otvore prolaze plazmodezme (konci citoplazme koji povezuju ćelije). Ćelije pratilice imaju jedro i one nadoknađuju njegov nedostatak kod sitastih cevi. Obe vrste ćelija nastaju deobom iste matične ćelije. Deoba je inekvalna (nejednaka) tako da nastaju dve ćelije nejednake veličine: veća, sitasta cev i manja, ćelija pratilica.

U doba vegetacije organske materije stvorene fotosintezom u listovima prenose, brzinom od 0,5-1 m/h, u izdanke koji rastu, pupoljke, cvetove, plodove kao i u podzemne organe, koren, rizom, lukovicu i dr. Na kraju vegetacionog perioda, u jesen, sitaste ploče se prekrivaju polisaharidnom tvorevinom kalusom (kalozom) koja poput čepa sprečava transport kako materija tako i infekcije kroz biljku za vreme zimskog mirovanja. Početkom novog vegetacionog perioda, na proleće, kalus se razgrađuje što omogućava da organske materije iz podzemnih organa, gde su bile uskladištene, transportuju do vršnih delova biljke gde omogućavaju obrazovanje listova. Sitaste cevi funkcionišu najduže dva vegetaciona perioda, posle čega se trajno kalusom zaustavlja protok materija kroz njih. Kod višegodišnjih drvenastih biljaka, smeštene su u sekundarnoj kori.

Provodni snopići

Floem i ksilem se povezuju i čine provodne snopiće. Provodni snopići mogu biti izgrađeni samo od jedne vrste tkiva (ili ksilema ili floema) i onda su to prosti provodni snopići. Kada sadrže i floem i ksilem onda su složeni provodni snopići. Provodni snopići čine nervaturu listova.

Tekst nije završen - radovi su u toku