Razlika između izmena na stranici „Provodno tkivo”
| Red 24: | Red 24: | ||
Traheide su izdužene ćelije najčešće sa šiljatim vrhovima. Transport materija vrši se kroz [[dvostruko opšančene jamice]] na radijalnim i poprečnim zidovima. Ove jamice se nalaze na mestu odvajanja primarnog od sekundarnog zida. Traheide su filogenetski stariji elementi, prisutni kod [[papratnjača]] i [[golosemenica]] gde, zbog odrvenelih zidova, pored provodne imaju i mehaničku ulogu. | Traheide su izdužene ćelije najčešće sa šiljatim vrhovima. Transport materija vrši se kroz [[dvostruko opšančene jamice]] na radijalnim i poprečnim zidovima. Ove jamice se nalaze na mestu odvajanja primarnog od sekundarnog zida. Traheide su filogenetski stariji elementi, prisutni kod [[papratnjača]] i [[golosemenica]] gde, zbog odrvenelih zidova, pored provodne imaju i mehaničku ulogu. | ||
===Floem=== | ===Floem=== | ||
| + | [[Slika:Floem.jpg|288px|d|mini|Floem]] | ||
Floem provodi rastvorene organske materije od mesta gde se stvaraju fotosintezom, odnosno od lista pa do svih delova biljke. | Floem provodi rastvorene organske materije od mesta gde se stvaraju fotosintezom, odnosno od lista pa do svih delova biljke. | ||
Izmena na datum 31. oktobar 2008. u 15:27
Provodno tkivo je vrsta trajnog biljnog tkiva specijalizovano za provođenje materija kroz biljku povezujući na taj način najudaljenije delove biljke. Sa ciljem da se transport materija ubrza elementi provodnog tkiva deluju kao cevi koje su nastale spajanjem izduženih ćelija koje su delimično ili potpuno izgubile poprečne zidove, a grupisane su u provodne snopiće u svim biljnim organima.
Sadržaj
Tipovi
Razlikuju se dve vrste ovog tkiva:
- ksilem,
- floem,
Ksilem
Voda sa mineralnim materijama provodi se od korena do svih delova biljke pomoću provodnih elemenata ksilema. Usled transpiracije u nadzemnim delovima biljke i apsorpcije vode u korenu, javlja se ralika u pritisku, koja se naziva sisajuća sila i koja omogućava kretanje vode naviše.
Ksilem je izgrađen od mrtvih ćelija sa odrvenelim zidovima, koje se nazivaju:
- traheje i
- traheidi
- parenhimskog tkiva ksilema
- mehanički tkivo, libriform vlakna
Traheje i traheidi
Obe vrste ćelija su mrtve, bez protoplasta i sa zadebljalim, lignifikovanim zidovima koji mogu izdržati pritisak. Traheje su dugačke cevi, do 10 cm dužine, nastale uzdužnim spajanjem ćelija. Uzdužni zidovi ćelija koje će obrazovati traheju odrvenjavaju, a njihovi poprečni zidovi delimično ili potpuno nestaju.
Prema obliku zadebljanja zidova , među trahejama se razlikuju:
- prstenaste, nalaze se u organima koji rastu
- spiralne, kao i prestenaste u organima koji rastu
- mrežaste, imaju delove zidova koji nisu tadebljali i kroz koje je moguć bočni transport; prema obliku nezadebljalih delova mogu biti jamičaste, stepeničaste i dr.
Traheide su izdužene ćelije najčešće sa šiljatim vrhovima. Transport materija vrši se kroz dvostruko opšančene jamice na radijalnim i poprečnim zidovima. Ove jamice se nalaze na mestu odvajanja primarnog od sekundarnog zida. Traheide su filogenetski stariji elementi, prisutni kod papratnjača i golosemenica gde, zbog odrvenelih zidova, pored provodne imaju i mehaničku ulogu.
Floem
Floem provodi rastvorene organske materije od mesta gde se stvaraju fotosintezom, odnosno od lista pa do svih delova biljke.
Grade ga žive ćelije:
- sitaste cevi i
- ćelije pratilice
- parenhimske ćelije floema
- mehanički tkivo, likina vlakna
Sitaste cevi i ćelije pratilice
Sitaste cevi (kribroide) nastaju od niza prozenhimskih ćelija, na čijim se poprečnim zidovima stvaraju perforacije (lat. perforare = probušiti), pa imaju izgled sita (otuda im i naziv), sitaste ili kribralne ploče. Ove ćelije su bez jedra i vakuole, imaju malo citoplazme, a bogate su mitohondrijama i plastidima. Ćelije pratilice su priljubljene uz sitaste cevi i sa njima su u vezi preko otvora u bočnim zidovima. Kroz te otvore prolaze plazmodezme (konci citoplazme koji povezuju ćelije). Ćelije pratilice imaju jedro i one nadoknađuju njegov nedostatak kod sitastih cevi. Obe vrste ćelija nastaju deobom iste matične ćelije. Deoba je inekvalna (nejednaka) tako da nastaju dve ćelije nejednake veličine: veća, sitasta cev i manja, ćelija pratilica.
U doba vegetacije organske materije stvorene fotosintezom u listovima prenose, brzinom od 0,5-1 m/h, u izdanke koji rastu, pupoljke, cvetove, plodove kao i u podzemne organe, koren, rizom, lukovicu i dr. Na kraju vegetacionog perioda, u jesen, sitaste ploče se prekrivaju polisaharidnom tvorevinom kalusom (kalozom) koja poput čepa sprečava transport kako materija tako i infekcije kroz biljku za vreme zimskog mirovanja. Početkom novog vegetacionog perioda, na proleće, kalus se razgrađuje što omogućava da organske materije iz podzemnih organa, gde su bile uskladištene, transportuju do vršnih delova biljke gde omogućavaju obrazovanje listova. Sitaste cevi funkcionišu najduže dva vegetaciona perioda, posle čega se trajno kalusom zaustavlja protok materija kroz njih. Kod višegodišnjih drvenastih biljaka, smeštene su u sekundarnoj kori.
Vrste provodnih snopića
Floem i ksilem se povezuju i čine provodne snopiće. Provodni snopići mogu biti izgrađeni samo od jedne vrste tkiva (ili ksilema ili floema) i onda su to prosti provodni snopići. Kada sadrže i floem i ksilem onda su složeni provodni snopići. Provodni snopići čine nervaturu listova.
Provodni snopići nastaju od tvornog tkiva (meristema). Ako se sav meristem diferencira dajući elemente provodnih snopića onda je takav provodni snopić zatvoren. Za razliku od njega u otvorenom provodnom snopiću zaostaje meristem (prokambijum ili fascikularni kambijum) i takav snopić je u stanju deobama ćelija meristema da se menja, da raste.
Vrste složenih provodnih snopića
Prema broju i rasporedu floemskih i ksilemskih delova razlikuje se nekoliko tipova provodnih snopića:
- kolateralni snopić sastoji od po jednog ksilema i floema koji se nalaze na istom radijusu (zraku), floem ka periferiji, a ksilem ka centru stabla; u zavisnosti da li se između floema i ksilema nalazi kambijum ili ne, mogu biti otvoreni ili zatvoreni; posebna varijanta kolateralnog snopića je bikolateralni kod koga je dodata jedna traka floema sa unutrašnje strane ksilema; bikolateralni snopić je uvek otvoren
- koncentrični su oni snopići kod kojih su floem i ksilem raspoređeni jedan oko drugog pa se razlikuju dva tipa:
- ksilocentrični kada je ksilem u sredini i okružen je floemom
- floemocentrični, obrnuto u odnosu na prethodni;
- radijalni snopići imaju floem i ksilem raspoređene na različitim radijusima tako što se između zrakova na kojima je ksilem nalaze zraci sa floemom; floem i ksilem se dodiruju bočnim stranama.
Literatura:
- Vujaklija, M: Leksikon stranih reči i izraza, Prosveta, Beograd
- Grozdanović-Radovanović, Jelena: Citologija, ZUNS, Beograd, 2000
- Nešković Mirjana, Konjević R, Ćulafić Ljubinka (2002): Fiziologija biljaka, NNK, Beograd
- Šerban, M, Nada: Ćelija - strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001
- Sarić, M. (1975): Fiziologija biljaka, Naučna knjiga, Beograd
- Blaženčić, Jelena (1990): Praktikum iz anatomije biljaka sa osnovama mikroskopske tehnike,Naučna knjiga, Beograd
- Janjatović, V. (1988), Botanika, Novi Sad
- Jančić, R: Sto naših najpoznatijih lekovitih biljaka, Naučna knjiga, Beograd, 1988.
- Jančić, R: Lekovite biljke sa ključem za određivanje, Naučna knjiga, Beograd, 1990.
- Kojić, M: Botanika, Naučna knjiga, Beograd, 1989.
- Kojić, M: Fiziološka ekologija kulturnih biljaka, Naučna knjiga, Beograd, 1987.
- Marinković, R, Tatić, B, Blaženčić, J: Morfologija biljaka, Beograd, 1979.
- Nikolić,R, Pavlović, S, Živanović, P. (1989): Praktikum iz anatomije biljaka, Meidicnska knjiga, Beograd-Zagreb
- Tatić, B, Petković, V. (1998): Morfologija biljaka, ZUNS, Beograd
