Testosteron
Testosteron sintetišu Lejdigove ćelije testisa i najaktivniji je od svih androgenih hormona. Lučenje je pod uticajem gonadotropnih hormona adenohipofize. Prema hemijskoj prirodi pripada steroidima i sintetiše se iz holesterola. Sintetiše se još i u jajnicima (manja količina) i kori nadbubrežne žlezde.
Testisi muškarca dnevno izluče 4-9 mg testosterona koji se u krvnoj plazmi nalazi u koncentraciji oko 0,6 mikrograma/100ml kod muškaraca i 0,1 mikrogram/100ml kod žena. U plazmi je prisutan u dva oblika:
- kao slobodan (oko 1/3)
- vezan za specifične proteine, glikoproteid koji se zove testosteron-vezujući globulin.
Fiziološka uloga
Testosteron, kao i drugi androgeni hormoni, deluje na razvoj primarnih (polni organi i aksesorne žlezde) i sekundarnih polnih karakteristika. Kod čoveka njegovo lučenje se naglo povećava od doba puberteta pa do 40-te godine života, posle čega počinje da opada.
Dejstvom testosterona povećava se stopa rasta čitavog organizma, kao posledica pojedinačnih njegovih dejstava kojima se povećava:
- opšti promet materija,
- sinteza belančevina
- rast kostiju,
- rast mišića
- eritropoeza
- rast bubrega koji su kod mužjaka veći od onih kod ženki.
Delovanje testosterona na mozak
U embrionalnom razviću gonadotropni hormoni su od velikog značaja na funkcionalnu organizaciju mozga čoveka. Pod njihovim uticajem dolazi do pojave specifičnih razlika u organizaciji mozga žena i muškaraca. One su uzrok razlikama u ponašanju žena i muškaraca i ogledaju se u:
- kod muškaraca je preoptička oblast mozga 2-3 puta šira
- kora desne hemisfere mozga muškaraca je deblja od leve, dok je kod žena obrnuto kora leve hemisfere deblja od desne
- postoje razlike u hipokampusu
- orbitofrontalnoj kori i dr.
Da bi se ove razlike obrazovale neophodno je prisustvo testosterona i to u periodu između trećeg i četvrtog meseca embrionalnog razvića, a do tada je mozak, kao i neki drugi organi, bipolan. Kada se u tom periodu sintetiše testosteron doći će do maskulinizacije mozga, razvoja muškog mozga, a ako njegova sinteza izostane razviće se mozak karakterističan za ženski pol.
Literatura
- Babskij, E,B, Zubkov, A,A, Kosickij, G, I, Hodorov, B, I. (1971): Fiziologija čoveka, Naučna knjiga, Beograd
- Davidović, Vukosava (2003): Fiziologija I, ZUNS, Beograd
- Petrović, M. V. (1991): Uporedna fiziologija (I deo), ZUNS, Beograd
- Petrović, M, V, Cvijić, Gordana (1997): Endokrinologija - opšta i uporedna, ZUNS, Beograd
- Petrović, Jelena, Crkvenjakov, R, Kojić, Milka, Savić, Ana (1980): Biohemija i molekularna biologija sa praktikumom (za IV raz. usmerenog obrazovanja), Naučna knjiga, Beograd
- Tadžer, I (1976): Opšta patološka fiziologija, medicinska knjiga, Beograd-Zagreb
