Tvorno tkivo

Vršni meristem

Tvorna tkiva (meristemi) su vrsta biljnih tkiva. Grade ih ćelije koje imaju sposobnost da se neprekidno dele na račun čega biljka raste, sekundarno deblja ili se obnavlja oštećeno tkivo. Od njih nastaju i razvijaju se sva ostala trajna tkiva.

Osobine ćelija tvornih tkiva

Usled stalnih deoba, kojima su izložene, ove ćelije imaju određene morfološke osobine:

• po obliku su izodijametrične, retko izdužene,
• između ćelija nema intercelulara već su one priljubljene jedna uz drugu,
• imaju tanak ćelijski zid,
• krupno centralno jedro,
• sitne vakuole,
• male i malobrojne plastide i dr.

Vrste tvornih tkiva

Prema načinu postanka razlikuju se dve osnovne grupe meristemskih tkiva:

• primarna i
• sekundarna.

Tvorna tkiva koja vode poreklo od klice i zadržavaju sposobnost deobe tokom čitavog života nazivaju se primarni meristemi. Pored njih, u biljnom telu se obrazuju i sekundarni meristemi. Oni nastaju od ćelija nekog trajnog tkiva koje su naknadno postale sposobne da se dele (najčešće su to parenhimske ćelije). Više biljke se odlikuju rastenjem tokom čitavog života, što znači da se u njima stalno obrazuju nove ćelije i tkiva. (U klimatskim uslovima umerene zone biljke preko zime prekidaju rastenje i tada su u stadijumu mirovanja.) Rastenje biljke odvija se samo u zonama koje sadrže meristemske ćelije – sposobne za višestruke deobe.

Prema položaju koji zauzimaju u biljci tvorna tkiva se dele na:

• vršna,
• bočna,
• umetnuta i
• tkiva rane.

Vršna tvorna tkiva (apikalni meristemi) se nalaze na vrhovima korena i stabla i nazivaju se vegetacione kupe. Deobama ćelija ovog tkiva biljka raste u dužinu. Vršna tvorna tkiva prema poreklu pripadaju primarnim meristemima.

Za više podataka pogledati Vršna tvorna tkiva

Bočna tvorna tkiva (lateralni meristemi) su cilindričnog oblika (na preseku imaju oblik prstena) i pomoću njih stablo i koren sekundarno debljaju (rastu u širinu). Ova tvorna tkiva su sekundarni meristemi.Pripadaju im:

• kambijum i
• felogen.

Umetnuta tvorna tkiva (interkalarna tkiva) obrazuju se između trajnih tkiva, kao npr. u osnovi lista koji raste.

Tkiva rane nastaju na mestima povrede biljnih organa. Ona stvaraju tvorevinu, masu ćelija zvanu kalus, kojom se rana zatvara i time sprečava sušenje i prodor mikroorganizama. Kalus može da obrazuje bilo koja živa ćelija.

Literatura:

• Vujaklija, M: Leksikon stranih reči i izraza, Prosveta, Beograd
• Grozdanović-Radovanović, Jelena: Citologija, ZUNS, Beograd, 2000
• Nešković Mirjana, Konjević R, Ćulafić Ljubinka (2002): Fiziologija biljaka, NNK, Beograd
• Šerban, M, Nada: Ćelija - strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001
• Sarić, M. (1975): Fiziologija biljaka, Naučna knjiga, Beograd
• Blaženčić, Jelena (1990): Praktikum iz anatomije biljaka sa osnovama mikroskopske tehnike,Naučna knjiga, Beograd
• Janjatović, V. (1988), Botanika, Novi Sad
• Jančić, R: Sto naših najpoznatijih lekovitih biljaka, Naučna knjiga, Beograd, 1988.
• Jančić, R: Lekovite biljke sa ključem za određivanje, Naučna knjiga, Beograd, 1990.
• Kojić, M: Botanika, Naučna knjiga, Beograd, 1989.
• Kojić, M: Fiziološka ekologija kulturnih biljaka, Naučna knjiga, Beograd, 1987.
• Marinković, R, Tatić, B, Blaženčić, J: Morfologija biljaka, Beograd, 1979.
• Nikolić,R, Pavlović, S, Živanović, P. (1989): Praktikum iz anatomije biljaka, Meidicnska knjiga, Beograd-Zagreb
• Tatić, B, Petković, V. (1998): Morfologija biljaka, ZUNS, Beograd

Snežana Trifunović, dipl. biolog