Razlika između izmena na stranici „Zaštita prirode”
Idi na navigaciju
Idi na pretragu
Za više podataka pogledati Zaštita ugroženih vrsta
(→Literatura) |
|||
| (9 međuizmena istog korisnika nije prikazano) | |||
| Red 1: | Red 1: | ||
| − | Čovek je svojom delatnošću izmenio izgled Zemlje i u znatnoj meri oštetio biosferu. Na ogromnim površinama planete potpuno su uništeni prirodni | + | Čovek je svojom delatnošću izmenio izgled Zemlje i u znatnoj meri oštetio [[B|biosferu]]. Na ogromnim površinama planete potpuno su uništeni prirodni [[ekosistem]]i (šume, stepe, močvare) ili su zamenjeni veštačkim (plantaže, farme, naselja). |
Ono malo prirode, koja još postoji kao netaknuta, polako nestaje pod pritiskom čoveka. Najpre je ugrozio šume kao najsloženije i najproduktivnije ekosisteme. I danas se to nastavlja u tropskim šumama Amazona, zapadne Afrike i jugoistočne Azije. Čitavo Sredozemlje bilo je nekada pokriveno tvrdolisnom, slaborastućom šumom, a sada je ta oblast, sečom šuma, pretvorena u antropogenu pustinju i kamenjar. Slično je sa Saharom i drugim pustinjama. | Ono malo prirode, koja još postoji kao netaknuta, polako nestaje pod pritiskom čoveka. Najpre je ugrozio šume kao najsloženije i najproduktivnije ekosisteme. I danas se to nastavlja u tropskim šumama Amazona, zapadne Afrike i jugoistočne Azije. Čitavo Sredozemlje bilo je nekada pokriveno tvrdolisnom, slaborastućom šumom, a sada je ta oblast, sečom šuma, pretvorena u antropogenu pustinju i kamenjar. Slično je sa Saharom i drugim pustinjama. | ||
| Red 14: | Red 14: | ||
Retke i ugrožene vrste su zaštićene zakonom. Proglašavanjem njihovih staništa za stroge prirodne rezervate, u kojima vlada poseban režim i u kojima je aktivnost ljudi svedena na najmanju meru, predstavlja najefikasniji način zaštite ugroženih vrsta. Najsloženiji, ali i najobuhvatniji oblik zaštite prirode su nacionalni parkovi, u čijem se okviru nalazi veći broj rezervata. | Retke i ugrožene vrste su zaštićene zakonom. Proglašavanjem njihovih staništa za stroge prirodne rezervate, u kojima vlada poseban režim i u kojima je aktivnost ljudi svedena na najmanju meru, predstavlja najefikasniji način zaštite ugroženih vrsta. Najsloženiji, ali i najobuhvatniji oblik zaštite prirode su nacionalni parkovi, u čijem se okviru nalazi veći broj rezervata. | ||
U svetu je takođe formirana i Crna knjiga u kojoj je popis više hiljada vrsta biljaka i životinja koje je čovek, nažalost, istrebio svojim bahatim, pohlepnim i nemarnim ponašanjem. | U svetu je takođe formirana i Crna knjiga u kojoj je popis više hiljada vrsta biljaka i životinja koje je čovek, nažalost, istrebio svojim bahatim, pohlepnim i nemarnim ponašanjem. | ||
| − | + | {{Više podataka|Zaštita ugroženih vrsta}} | |
==Retke, ugrožene i zaštićene biljne vrste Srbije== | ==Retke, ugrožene i zaštićene biljne vrste Srbije== | ||
Biljke koje predstavljaju prirodne retkosti zaštićene su posebnim Zakonom o zaštiti prirode pa uništavanje ili berba ovih biljaka, osim što nanosi neprocenjivu štetu biodiverzitetu, istovremeno i krivično delo koje se može kazniti po Zakonu. | Biljke koje predstavljaju prirodne retkosti zaštićene su posebnim Zakonom o zaštiti prirode pa uništavanje ili berba ovih biljaka, osim što nanosi neprocenjivu štetu biodiverzitetu, istovremeno i krivično delo koje se može kazniti po Zakonu. | ||
| Red 21: | Red 21: | ||
Neke od ugroženih i istovremeno i zaštićenih biljaka Srbije, koje su pod zaštitom prvog stepena, su: | Neke od ugroženih i istovremeno i zaštićenih biljaka Srbije, koje su pod zaštitom prvog stepena, su: | ||
| − | *Pančićeva omorika (Picea omorika), koja se može naći na planinama oko srednjeg toka Drine u zapadnoj Srbiji (Tara, Mileševka); | + | *[[Pančićeva omorika]] (Picea omorika), koja se može naći na planinama oko srednjeg toka Drine u zapadnoj Srbiji (Tara, Mileševka); |
| − | *tisa (Taxus baccata), nalazi se po planinama i klisurama; | + | *[[tisa]] (Taxus baccata), nalazi se po planinama i klisurama; |
| − | *molika (Pinus peuce), raste na Šar-planini i Prokletijama | + | *[[molika]] (Pinus peuce), raste na Šar-planini i Prokletijama |
| − | *stepski božur (Paeonia tenuifolia) koji raste u Deliblatskoj peščari; | + | *[[stepski božur]] (Paeonia tenuifolia) koji raste u Deliblatskoj peščari; |
| − | *gorocvet (Adonis vernalis), raste na Fruškoj gori, Deliblatskoj peščari, Subotičkoj peščari i dr. | + | *[[gorocvet]] (Adonis vernalis), raste na Fruškoj gori, Deliblatskoj peščari, Subotičkoj peščari i dr. |
| − | *rosulja (Drosera rotundifolia), se može naći na Staroj planini i Vlasini | + | *[[rosulja]] (Drosera rotundifolia), se može naći na Staroj planini i Vlasini |
| − | *sasa (Pulsatilla grandis), koje ima na Fruškoj gori i Deliblatskoj peščari | + | *[[sasa]] (Pulsatilla grandis), koje ima na Fruškoj gori i Deliblatskoj peščari |
| − | *runolist (Leontopodium alpinum), ima ga na Kopaoniku, Mučnju, Prokletijama | + | *[[runolist]] (Leontopodium alpinum), ima ga na Kopaoniku, Mučnju, Prokletijama |
| − | *žuta lincura (Gentiana lutea), živi na nepristupačnim kamenim liticama | + | *[[žuta lincura]] (Gentiana lutea), živi na nepristupačnim kamenim liticama |
| − | *gospina papučica (Cypripedium calceolus), vrsta orhideje koja raste na Suvoj planini i zaštićena je od strane UNESKO-a kao svetska prirodna retkost; | + | *[[gospina papučica]] (Cypripedium calceolus), vrsta orhideje koja raste na Suvoj planini i zaštićena je od strane UNESKO-a kao svetska prirodna retkost; |
| − | *bela, šumska breberina (Anemone nemerosa) zaštićena je samo u Vojvodini | + | *bela, [[šumska breberina]] (Anemone nemerosa) zaštićena je samo u Vojvodini |
| − | *beli lokvanj (Nimphaea alba) , zbog isušivanja močvara je pred istrebljenjem | + | *[[beli lokvanj]] (Nimphaea alba) , zbog isušivanja močvara je pred istrebljenjem |
| − | *žuti lokvanj | + | *[[žuti lokvanj]] |
| − | *zlatni ljiljan (Lilium martagon), raste u vlažnim bukovim šumama; | + | *[[zlatni ljiljan]] (Lilium martagon), raste u vlažnim bukovim šumama; |
| − | *kovilje (Stipea pennata); | + | *[[kovilje]] (Stipea pennata); |
| − | *Degenova kockavica (Fritillaria gracilis); | + | *[[Degenova kockavica]] (Fritillaria gracilis); |
| − | *srpska ramonda | + | *[[srpska ramonda]] |
| − | *jagorčevina | + | *[[jagorčevina]] |
| − | *veprina | + | *[[veprina]] |
| − | *velika sasa | + | *[[velika sasa]] |
| − | *munika | + | *[[munika]] |
*bor krivulj | *bor krivulj | ||
| − | *divlja foja | + | *[[divlja foja]] |
| − | *stepski lužnjak | + | *[[stepski lužnjak]] |
| − | *divnji karanfil | + | *[[divnji karanfil]] |
| − | *šumska sasa | + | *[[šumska sasa]] |
Spisak zaštićenih biljaka se ovde ne završava već su date samo one biljke koje su karakteristične za određena područja. | Spisak zaštićenih biljaka se ovde ne završava već su date samo one biljke koje su karakteristične za određena područja. | ||
| Red 53: | Red 53: | ||
Najpoznatije, one o kojima se najviše govori i piše, među zaštićenim životinjama su: | Najpoznatije, one o kojima se najviše govori i piše, među zaštićenim životinjama su: | ||
| − | *Apolonov leptir | + | *[[Apolonov leptir]] |
| − | *lipljan | + | *[[lipljan]] |
| − | *crni daždevnjak | + | *[[crni daždevnjak]] |
| − | *veliki tetreb | + | *[[veliki tetreb]] |
| − | *beloglavi sup | + | *[[beloglavi sup]] |
| − | *vidra | + | *[[vidra]] |
| − | *slepi miševi | + | *[[slepi miševi]] |
| − | *šareni tvor | + | *[[šareni tvor]] |
==Zaštita prirodnih staništa== | ==Zaštita prirodnih staništa== | ||
Da bi se zaštitile ratke i ugrožene organske vrste osnovni uslov je zaštita njihovih prirodnih staništa, što se ostvaruje na više načina: | Da bi se zaštitile ratke i ugrožene organske vrste osnovni uslov je zaštita njihovih prirodnih staništa, što se ostvaruje na više načina: | ||
| − | *evidentiranje ugroženih vrsta kroz, već pomenute, Crvene knjige; | + | *evidentiranje ugroženih [[vrsta]] kroz, već pomenute, Crvene knjige; |
*zaštita Zakonom; | *zaštita Zakonom; | ||
*proglašavanje staništa zaštićenih vrsta za stroge prirodne rezervate gde je aktivnost čoveka minimalna | *proglašavanje staništa zaštićenih vrsta za stroge prirodne rezervate gde je aktivnost čoveka minimalna | ||
| − | *formiranje nacionalnih parkova kao najobuhvatniji vid zaštite. | + | *formiranje [[nacionalni park|nacionalnih parkova]] kao najobuhvatniji vid zaštite. |
| − | <div class="info">posetite | + | <div class="info">posetite [http://www.cites.org/ CITES] na kome je kompletna lista ugroženih vrsta</div> |
== Literatura== | == Literatura== | ||
| Red 78: | Red 78: | ||
*Stanković, S: Ekologija životinja, Beograd, 1979. | *Stanković, S: Ekologija životinja, Beograd, 1979. | ||
*Tatić, B, Kostić, G: Naša prirodna dobra i potreba njihove zaštite, CEA i ZUNS, Beograd, 1996. | *Tatić, B, Kostić, G: Naša prirodna dobra i potreba njihove zaštite, CEA i ZUNS, Beograd, 1996. | ||
| − | + | {{Potpis2}} | |
| − | [[Kategorija: | + | [[Kategorija:Zaštita životne sredine]] |
Najnovija izmena na datum 14. decembar 2015. u 19:15
Čovek je svojom delatnošću izmenio izgled Zemlje i u znatnoj meri oštetio biosferu. Na ogromnim površinama planete potpuno su uništeni prirodni ekosistemi (šume, stepe, močvare) ili su zamenjeni veštačkim (plantaže, farme, naselja).
Ono malo prirode, koja još postoji kao netaknuta, polako nestaje pod pritiskom čoveka. Najpre je ugrozio šume kao najsloženije i najproduktivnije ekosisteme. I danas se to nastavlja u tropskim šumama Amazona, zapadne Afrike i jugoistočne Azije. Čitavo Sredozemlje bilo je nekada pokriveno tvrdolisnom, slaborastućom šumom, a sada je ta oblast, sečom šuma, pretvorena u antropogenu pustinju i kamenjar. Slično je sa Saharom i drugim pustinjama.
Sadržaj
Crvene i crne knjige
Opstanak mnogih biljnih i životinjskih vrsta danas je ugrožen, mnoge se nalaze pred iščezavanjem, a veliki broj je zauvek nestao. Prvi i veoma značajan korak u ostvarivanju zaštite jeste evidentiranje ugroženih vrsta flore i faune.
Tome služe takozvane Crvene knjige. One predstavljaju naučno-stručne publikacije u kojima su navedene sve vrste organizama koje podležu zaštiti prema međunarodnoj klasifikaciji stepena ugroženosti:
- vrste pred istrebljenjem;
- vrste u opasnosti od istrebljenja;
- ranjive (osetljive vrste);
- retke vrste.
Retke i ugrožene vrste su zaštićene zakonom. Proglašavanjem njihovih staništa za stroge prirodne rezervate, u kojima vlada poseban režim i u kojima je aktivnost ljudi svedena na najmanju meru, predstavlja najefikasniji način zaštite ugroženih vrsta. Najsloženiji, ali i najobuhvatniji oblik zaštite prirode su nacionalni parkovi, u čijem se okviru nalazi veći broj rezervata. U svetu je takođe formirana i Crna knjiga u kojoj je popis više hiljada vrsta biljaka i životinja koje je čovek, nažalost, istrebio svojim bahatim, pohlepnim i nemarnim ponašanjem.
Retke, ugrožene i zaštićene biljne vrste Srbije
Biljke koje predstavljaju prirodne retkosti zaštićene su posebnim Zakonom o zaštiti prirode pa uništavanje ili berba ovih biljaka, osim što nanosi neprocenjivu štetu biodiverzitetu, istovremeno i krivično delo koje se može kazniti po Zakonu.
Zaštićene biljke ne treba brati ni skupljati!
Neke od ugroženih i istovremeno i zaštićenih biljaka Srbije, koje su pod zaštitom prvog stepena, su:
- Pančićeva omorika (Picea omorika), koja se može naći na planinama oko srednjeg toka Drine u zapadnoj Srbiji (Tara, Mileševka);
- tisa (Taxus baccata), nalazi se po planinama i klisurama;
- molika (Pinus peuce), raste na Šar-planini i Prokletijama
- stepski božur (Paeonia tenuifolia) koji raste u Deliblatskoj peščari;
- gorocvet (Adonis vernalis), raste na Fruškoj gori, Deliblatskoj peščari, Subotičkoj peščari i dr.
- rosulja (Drosera rotundifolia), se može naći na Staroj planini i Vlasini
- sasa (Pulsatilla grandis), koje ima na Fruškoj gori i Deliblatskoj peščari
- runolist (Leontopodium alpinum), ima ga na Kopaoniku, Mučnju, Prokletijama
- žuta lincura (Gentiana lutea), živi na nepristupačnim kamenim liticama
- gospina papučica (Cypripedium calceolus), vrsta orhideje koja raste na Suvoj planini i zaštićena je od strane UNESKO-a kao svetska prirodna retkost;
- bela, šumska breberina (Anemone nemerosa) zaštićena je samo u Vojvodini
- beli lokvanj (Nimphaea alba) , zbog isušivanja močvara je pred istrebljenjem
- žuti lokvanj
- zlatni ljiljan (Lilium martagon), raste u vlažnim bukovim šumama;
- kovilje (Stipea pennata);
- Degenova kockavica (Fritillaria gracilis);
- srpska ramonda
- jagorčevina
- veprina
- velika sasa
- munika
- bor krivulj
- divlja foja
- stepski lužnjak
- divnji karanfil
- šumska sasa
Spisak zaštićenih biljaka se ovde ne završava već su date samo one biljke koje su karakteristične za određena područja.
Retke, ugrožene i zaštićene životinje
Najpoznatije, one o kojima se najviše govori i piše, među zaštićenim životinjama su:
Zaštita prirodnih staništa
Da bi se zaštitile ratke i ugrožene organske vrste osnovni uslov je zaštita njihovih prirodnih staništa, što se ostvaruje na više načina:
- evidentiranje ugroženih vrsta kroz, već pomenute, Crvene knjige;
- zaštita Zakonom;
- proglašavanje staništa zaštićenih vrsta za stroge prirodne rezervate gde je aktivnost čoveka minimalna
- formiranje nacionalnih parkova kao najobuhvatniji vid zaštite.
posetite CITES na kome je kompletna lista ugroženih vrsta
Literatura
- Đukanović, Mara: Ekološki izazov, Beograd, 1991.
- Janković, M: Biodiverzitet, Beograd, 1995.
- Janković, M.,Đorđević, V: Primenjena ekologija, Naučna knjiga, Beograd, 1981.
- Janković, M: Fitoekologija, Beograd, 1986.
- Stanković, S: Ekologija životinja, Beograd, 1979.
- Tatić, B, Kostić, G: Naša prirodna dobra i potreba njihove zaštite, CEA i ZUNS, Beograd, 1996.
Snežana Trifunović, dipl. biolog
