Zagađivanje zemljišta
Zagađivanje zemljišta predstavlja promene njegovih fizičkih, hemijskih i bioloških svojstava. Te promene dovode do smanjenja plodnosti i sposobnosti za normalno odvijanje procesa razlaganja čime se remeti kruženje materija u prirodi. Svaka promena u pogledu svojstava zemljišta može imati znatne posledice na ukupan sastav živog sveta i procese koji se odvijaju u ekosistemu. Neke od tih promena nepovratne su, dok druge nisu.
Sadržaj
Izvori zagađivanja zemljišta
Neposredni izvori su:
1.Sečenje šuma i erozija
Bez zaštite drveća, zemljište vremenom postaje neplodno i počinje da propada, dolazi do erozije plodnog zemljišta
2. Poljoprivredne hemikalije
Jedan od najvećih izvora zagađivanja zemljišta je savremena poljoprivreda. Poljoprivredna zemljišta danas obuhvataju ogromna prostranstva. U našoj zemlji čine više od 60% ukupne teritorije. Poljoprivredna zemljišta zagađuju se neposredno hemijski – pesticidima i prekomernom upotrebom veštačkih đubriva. Pesticidi se koriste radi suzbijanja korova i drugih štetočina.
3. Industrijalizacija
Industrijska revolucija je dovela do značajnih pozitivnih promena u privredi i društvu, ali je istovremeno dovela i do značajnog zagađenja zemljišta. Kroz nesigurne postupke zbrinjavanja hemikalija koje se koriste u proizvodnji, lošu regulaciju i ogroman broj industrija i fabrika koje svakodnevno zagađuju zemljište, industrijalizacija je postala jedan od glavnih faktora zagađenja.
4. Rudarstvo
Kopanje ruda može dovesti do stvaranja velikih otvorenih prostora ispod površine zemlje što ugrožava integritet zemljišta. Iskopavanjem takođe dolazi do oslobađanja štetnih hemikalija, kao što je uranijum, u okolinu.
5. Deponije komunalnog i industrijskog otpada
Smeće na deponijama sadrži toksine koji na kraju prodiru u zemljište. Tokom kiše, toksini se spiraju u druga područja i zagađenje se širi. Kako ljudska populacija raste, tako raste i količina otpada.
6. Kanalizacija
Neobrađen komunalni otpad može proizvesti toksične gasove koji mogu dospeti u zemljište.
Pored toga, zemljište se neposredno zagađuje i brojnim kamenolomima, veštačkim akumulacionim jezerima kojima se potapa plodno zemljište, prekomernom i neadekvatnom urbanizacijom i sl.
Posredni izvori zagađivanja zemljišta predstavljaju kisele kiše kao i zagađena voda (plavljenje zagađenom rekom, zalivanje zagađenom vodom i sl). Skoro sve zagađujuće materije spiranjem sa zemljišta zagađuju površinske i podzemne vode i dolaze do svetskog mora, a preko lanaca ishrane i do čoveka kao hrana.
Vrste otpadnih materijala
Otpadni materijali koji izazivaju zagađenje zemljišta mogu se klasifikovati na:
- komunalni otpad, uključuje bezopasni otpad iz domaćinstava, institucija, komercijalnih objekata i industrijskih objekata; sadrži vlažni i razgradivi prehrambeni otpad kao i suve materijale poput papira, stakla, tekstila, plastike;
- građevinski otpad uključuju drvene i metalne predmete, zidne ploče, betonske ruševine, asfalt i druge materijale nastale prilikom rušenja konstrukcija;
- opasan otpad koga čine štetne i opasne tečne, čvrste ili gasovite materije nastale u hemijskoj industriji, rafinerijama nafte, fabrikama papira, topionicama, hemijskim čistionicama, autoservisima i mnogim drugim industrijskim i komercijalnim pogonima;
- otpad iz podzemnih voda (pr. septičkih jama).
Opasan otpad
Za njegovo zbrinjavanje potrebna je posebna pažnja jer može prouzrokovati ozbiljne bolesti ili povrede i može predstavljati neposrednu i značajno zagaditi životnu sredinu. Glavne karakteristike opasnog otpada su toksičnost, reaktivnost, zapaljivost i korozivnost. Zarazan i radioaktivni otpad takođe je klasifikovan kao opasan otpad. Iako odlaganje opasnog otpada na/u zemljištu nije uvek najbolja opcija, to se ipak radi. Čvrsti ili kontejnerski opasni otpad može se odložiti ukopavanjem u sigurne deponije, dok se tečni opasni otpad može odlagati pod zemlju ako dozvoljavaju geološka svojstva zemljišta.
Sigurne deponije moraju biti najmanje 3 metra iznad podzemnih voda (dva puta više nego što je potrebno za komunalne deponije). Moraju biti obložene nepropustljivom oblogom kako bi bile sigurne.
Posledice zagađivanja zemljišta
Zagađenje zemljišta ima dalekosežne posledice koje mogu biti katastrofalne za životnu sredinu i živi svet. Postoji nekoliko mogućih posledica među kojima su najbrojnije sledeće:
1. Trovanje podzemnom vodom
U zavisnosti od tla i od toga da li su hemikalije nepravilno odložene na kopnu, one mogu završiti u podzemnoj vodi. Proces je poznat kao spiranje. Može se pojaviti na farmama, industrijskim lokacijama i deponijama.
2. Zagađivanje voda
Hemikalije, poput azota, pesticida i sl. koje se često koriste na farmama, spiraju se sa zemljišta i dospevaju u vode, zagađuju ih.
3. Erozija zemljišta
Kako se u poljoprivredi koriste hemijska đubriva i pesticidi, sastav površinskog sloja zemljišta postaje izmenjen. Postaje osjetljiviji na štetne vrste gljivica, gubi plodnost i počinje da erodira.
4. Gubitak staništa
Kako krčenje šuma i erozija zemljišta napreduju, životinje su prinuđene da se presele kako bi pronašle utočište i hranu. Za neke životinje promena je previše traumatična pa to dovodi do njihovog izumiranja.
5. Povećani rizik od požara
Različiti zagađivači isušuju zemljište što može dovesti do požara koji moga da zahvate velika područja.
gore šume u Amazoniji https://www.youtube.com/watch?v=ejBRgx4t9zU
Mere zaštite zemljišta od zagađivanja
Pre nego što su savremene tehnike odlaganja opasnog otpada primenjivane u praksi, otpad se uglavnom odlagao ili skladištio u površinske gomile, lagune, bare ili deponije. Hiljade tih mesta za odlaganje otpada još uvek postoje, sada stare i napuštene. Takođe, ilegalna, ali česta praksa „odlaganja u ponoć“ opasnog otpada, kao i slučajnog izlivanja, kontaminirala je hiljade parcela industrijske zemlje i dalje predstavlja ozbiljnu pretnju po zdravlje ljudi i kvalitet životne sredine.
Napori na sanaciji ili čišćenju takvih lokacija nastavit će se u godinama koje dolaze.
Osnovne mere zaštite podrazumevaju smanjenje upotrebe zagađujućih materija u poljoprivredi i uopšte, kao i smanjenje zagađenja vazduha i vode.
https://www.britannica.com/science/pollution-environment
https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=8009e1bc-788c-4389-9993-71b84cb72dd8 Kina donela nove standarde o zaštiti zemljišta
Ratajac, R. i saradnici: Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2008.
