Zosteraceae
Familija Zosteraceae je mala grupa monokotiledonih skrivenosemenica (Liliopsida) čiji je status potvrđen od većine botaničara i koja se kalsifikuje u red Alismatales. To su veoma interesantne biljke sa biološke tačke gledišta koje su prilagođene životu u slanoj vodi mora i okeana. Zbog svojih dugih linearnih listova i slabo uočljivih cvetova i plodova, lako se mogu identifikovati kao alge. Zbog ovih specifičnosti često se nazivaju “vodene trave".
Morfologija
Većina vrsta završava celokupan životni ciklus pod vodom zbog čega su prisutne adaptacije poput filamentoznog polena i listova bez stoma. Polen se prenosi kroz vodu. U ovu familiju spadaju zeljaste biljke sa rizomima. Stabljika je izdužena. Listovi su prosti i najčešće skupljeni u rozetu. Obično su linearni, izduženi i poseduju paralelnu nervaturu. Cvetovi su skupljeni u cvast koja može biti lateralno ili aksilarno postavljena na stabiljici. Cvetovi ne poseduju dršku. Kod svih vrsta cvetovi su jednopolni. Najčešće su to dvodome, a ređe jednodome biljke. Perijant je prisutan i ponekad redukovan, a nekada može potpuno da izostaje. Cvetovi su sitni, slabo uočljivi, zigomorfne simetrije, jednočlani ili dvočlani, a cvetne brakteole su prisutne. Obično je andreceum izgrađen od samo jednog prašnika, a nekada su prisutna dva. Plodnik je apokarpan i najčešće izgrađen od jednog oplodnog listića, a ponekad I od dva. Obično je nadcvetan. Svaki oplodni listić sadrži jedan lokulus. Placentacija je u većini slučajeva bazalna, a retko apikalna. U lokulusu se nalazi samo jedna semenka čija je površina hrapava ili je prekrivena dlačicama. Osnovni broj hromoyoma je n = 6,9 i 10. Dužina hromozoma se kreće između 0,9 i 1,6 mikrometara.
Klasifikacija i značaj
Iako je status familije prihvaćen u većini sistema, podela same familije na rodove i vrste je problematična. Naime, prema različitim klasifikacijama u okviru familije Zosteraceae se nalaze dva, tri ili četiri roda koja obuhvataju 14-23 vrsta. Filogenetski je srodna familiji Potamogetonaceae. Listovi vrste Zostera marina se upotrebljavaju za punjenje jastuka i drugog nameštaja. Biljke ove familije se sakupljaju sa obala u velikim količinama i koriste se kao đubrivo u svežem obliku ili kao pepeo. Poznato je da jedno pleme meksičkih Indijanaca koristi ove biljke u svojoj ishrani. Spisak rodova:
- Heterozostera
- Phyllospadix
- Zostera
- Zosterella
Rasprostranjenje i ekologija
Rod Zostera je široko rasprostranjen u vantropskim delovima severne Zemljine hemisfere, a samo pojedine vrste naselajvaju mali deo Arktika. Rod Zosterella se nalazi na staništima obe hemisfere, ali uglavnom izvan Arktika i van tropske zone iako pojedine vrste retko naseljavaju područje Jugoistočne Azije, Afrike i Australije. Monotipski rod Heterozostera naseljava uglavnom Australiju i Tasmaniju, ali se pojavljuje i u malom delu Južne Amerike, odnosno na obalama Čilea. Rod Phyllospadix je rasprostranjen na severnim obalama Pacifika, odnosno na obalama Azije i Severne Amerike. Svi predstavnici familije Zosteraceae uglavnom se razviaju u velikim kolonijama, najčešće u zalivima formirajući podvodne livade. Između mladih I zrelih jedinki postoje značajne razlike u ekologiji. Najčešće rastu na dubinama od 1 do 15 metara, a naseljavaju obično koralne predele.
Literatura
1. Kojić M., Pekić S., Dajić Z.: Botanika, Izdavačka kuća Draganić, Beograd, 2004.
2. Domac R.: Osnovi sistematske botanike, PMF, Zagreb, 1964.
3. Jakovljević S.: Opšta botanika, Naučna knjiga, Beograd, 1960.
4. Suvorov V. V.: Botanika, Kolos, Moskva, 1961.
5. Dajić Z., Ljubojević L. i drugi: Praktikum iz morfologije i sistematike biljaka, Izdavačka kuća Draganić, Beograd, 2004.
6. Tatić B., Blečić V.: Sistematika i filogenija viših biljaka, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002.
